Thema van de debatbijeenkomst van de vereniging Protestants Nederland, zaterdag, is ”Dialoog met Rome, impasse of nieuwe kansen?”

In zijn openingswoord noemt voorzitter ds. J. M. J. Kieviet, emeritus predikant binnen de Christelijke Gereformeerde Kerken, de verhouding tussen protestanten en rooms-katholieken „een kritische verbondenheid.” Een protestant blijft volgens hem „altoos heimwee houden naar de Katholieke Kerk, een verlangen koesteren naar de eenheid in het ware geloof.”

Doodzonde

Ten Klooster, die ook priester is, ziet in de dialoog tussen protestanten en rooms-katholieken vooral kansen. De docent aan de universiteit van Tilburg is gepromoveerd op de visie van de middeleeuwse theoloog Thomas van Aquino op de zaligsprekingen. Er zijn volgens hem meer overeenkomsten tussen Aquino en de zestiende-eeuwse kerkhervormer Maarten Luther dan de laatste voor waar wilde houden.

„Thomas van Aquino fundeerde zijn leer op de Bijbel”, aldus Ten Klooster. „Vanuit die basis disputeerde en preekte hij. Aquino maakte een ontwikkeling door in het lezen en uitleggen van de Schrift. Door het lezen van de geschriften van de kerkvader Augustinus kwam Aquino meer en meer tot de overtuiging van het sola gratia: de mens wordt gered door genade alleen.”

Dr. Klaas van der Zwaag, hoofdredacteur van het tijdschrift Protestants Nederland, ziet een toenadering tussen rooms-katholieken en protestanten. „Je kunt niet zeggen dat Luther vandaag niet meer uit de Rooms-Katholieke Kerk zou zijn gestapt. Maar Rome en Reformatie zijn wel dichter bij elkaar gekomen. In de afgelopen eeuw is de Rooms-Katholieke Kerk zich meer op de Schrift gaan oriënteren. Ook is aan beide zijden meer oog gekomen voor het onderscheid tussen de rechtvaardiging die ons wordt toegerekend en de rechtvaardigmaking, waarin de vernieuwing van de mens centraal staat.”

Struikelblokken in het zoeken naar oecumene ziet Van der Zwaag vooral in het „massieve instituut” van de Rooms-Katholieke Kerk. „Ze blijft een sacramenteel instituut, dat voor een verlossende bemiddeling moet zorgen. Ook blijven rooms-katholieken geloven in de medewerking van de mens in het heil, al wil Rome tegelijk het genadekarakter van het heil onderstrepen. Men beschouwt de natuur niet als radicaal verdorven.”

Mysteriën

Dr. Matthijs van Ittersum, teamleider aan de reformatorische scholengemeenschap Jacobus Fruytier in Rijssen, gaat in zijn lezing in op een aantal stereotypen van protestanten over de Rooms-Katholieke Kerk. Ook hij behandelt het punt van de rechtvaardiging. „Het lijden en sterven van Christus zullen wij nooit begrijpen, want het geloof zit vol mysteriën.”

Toch zijn er volgens Van Ittersum, die vorig jaar promoveerde op een vergelijking tussen Augustinus en Joseph Ratzinger (oftewel paus Benedictus XVI), twee modellen die iets zeggen over de betekenis van dit lijden en sterven: het juridische model en het participerende model. „In het juridische model staat verzoening door voldoening centraal. In het participerende model ligt de nadruk op Christus Die met ons lijdt. Wij gaan met Hem door het water en verrijzen daaruit. Het participatiemodel is meer aanwezig in rooms-katholieke theologie, terwijl het juridische model meer gevolgd wordt in de protestantse theologie. We hoeven niet een uitspraak te doen over wat het beste model is, want beide werpen licht op Wie Christus is.”

Wreed vermoord

Oud-voorzitter ds. L. J. Geluk uit in het debat een scherp verwijt aan het adres van de Rooms-Katholieke Kerk. „Pas las ik weer eens over het drama van de Batholomeüsnacht in 1572. Protestanten werden wreed vermoord. Toen in Rome verslag werd gedaan van die gebeurtenis, hief men het Te Deum aan. De Rooms-Katholieke Kerk zou zich moeten schamen voor wat de protestanten is aangedaan.”

Volgens Ten klooster heeft de paus in het jaar 2000 op zijn knieën schuld beleden voor de zonden in het verleden. „Het is belangrijk om ons nu te richten op de opdracht om allen één te zijn. Voor de wereld zijn wij allemaal christenen en tellen denominaties niet.”