Het advies van Prediker is helder: gehoorzaam de koning (Prediker 8:2). Prediker geeft er een reden bij. Die koning is de baas; wat hij beveelt, gebeurt ook. Een iets eigentijdsere vertaling zou luiden: wees niet burgerlijk ongehoorzaam, maar houd je aan de regels, eerbiedig de wet en respecteer autoriteiten en instituten.

Het is een advies dat in onze Lage Landen niet bepaald in heel vruchtbare aarde is gevallen. Zeker sinds de jaren zestig hebben we in ons land geregeld last van een ziekelijk autoriteitsprobleem. Pim Fortuyn beschrijft in zijn boek over de ”Verweesde Samenleving” hoe zijn generatie in opstand kwam tegen vaders en wetten en er succesvol mee afrekende. Het was de opstand van een jonge generatie tegen elk vanzelfsprekend gezag van bestuurders, gezagdragers en politici. Het was een middelvinger richting iedereen die hun de wet voorschreef. Het was een autoriteitsprobleem dat ontaardde in een opstand tegen de koning zelf. In ons geval dan een koningin.

Het was een van de eerste schokkende maatschappelijke gebeurtenissen die ik meemaakte: de inhuldiging van koningin Beatrix in 1980 in Amsterdam, met intense straatgevechten tussen krakers en politie. Onder het motto ”geen woning, geen kroning” gingen krakers de straat op en gooiden ze met alles wat los en vast zat richting de politie. Van gehoorzaamheid aan de koningin, aan gezagdragers in het blauw, aan burgemeesters was weinig sprake. Prediker had kunnen zeggen wat hij wilde, maar hier was geen redden meer aan.

Tragiek

Met de opstand tegen de vaders – zo beschrijft Fortuyn – gingen ook hun wetten aan de kant. In dezelfde beweging – zo zou ik eraan willen toevoegen – gingen ook hun kerkelijke gemeenschap eraan, werd afscheid genomen van hun God. En de tragiek is, zo schrijft Fortuyn over zijn eigen generatie, dat we zelf nooit vaders zijn geworden en nooit meer nieuwe wetten hebben gemaakt. We leven daarom nu in een verweesde samenleving.

In onze tijd wordt er niet meer met stenen naar de politie gegooid, maar worden de koningen van onze tijd met tweets bestookt. Met Facebookberichten vol wantrouwen en cynisme. Ons ziekelijke autoriteitsprobleem is een chronisch wantrouwen in autoriteiten en instituten geworden. Voor een fors deel van onze bevolking is het helder dat elke koning, iedereen met een officiële positie, het op hen gemunt heeft. Doorrekeningen van planbureaus deugen niet en de rekenmeesters doen dat met opzet. Ze spelen onder een hoedje met politici die slechts uit zijn op macht en geld en daarom het gewone volk uitbuiten. De mainstreammedia hebben zich ook bij dit monsterverbond aangesloten door al deze feiten te verdoezelen. Het is een politiek-wetenschappelijk-journalistiek-elitair complex dat niets anders verdient dan ons diepste wantrouwen.

We zijn als de jongste, verloren zoon, die in het verhaal van Jezus zijn erfenis opeist en afscheid neemt. Alles beter dan gedwee gehoorzamen en geloven dat je vader het beste met je voor heeft. Alleen bleek het voor die jongste zoon in de wijde wereld alleen maar leuk zolang hij geld had. Toen hij de erfenis erdoorheen had gejaagd, eindigde hij bij de varkens, met honger in zijn maag en met heimwee naar huis.

Sterke leider

Daar zitten we dan. Bij de varkens. Zonder vader, zonder wetten. Zonder ook maar iemand die ons ziet, ons hoort, voor ons opkomt. Niemand die ons de weg naar huis kan wijzen. Als je zo op die plek zit, kun je ziek worden van heimwee. Het ziekelijke autoriteitsprobleem, het heimwee naar huis, kan zomaar omslaan in een ziekelijk verlangen naar een sterke leider, een soort koning, een vader. En je ziet het in deze wereld gebeuren. Feilbare mannen die zich voordoen als een vader die je een terugkeer naar huis beloven, de veiligheid van een sterke natie, de terugkeer van grootse tijden die er nooit zijn geweest. En onderdanen die snakken naar een vader die hen even aan de borst drukt.

Zelfs in onze Lage Landen zie je links en rechts politici die ons verlossing beloven, een herstel van tijden van weleer, een terugkeer naar het verloren paradijs. Met uiteraard het koningschap van die ene politicus als voorwaarde ervoor. Een cultuur die heeft afgerekend met zijn vaders en zijn wetten, een land dat zijn koningen eerst met stenen en later met tweets heeft verjaagd, snakt naar een vader. Maar zolang feilbare politici zich voordoen als verlossers en zolang veel mensen hen geloven, zullen we tot een verblijf bij de varkens veroordeeld blijven.

Genezing

Het enige wat ons kan verlossen, is genezing. We moeten genezen worden van ons ziekelijke autoriteitsprobleem. Als ons bestuur is wat het in de woorden van Abraham Lincoln is: „Of the people, by the people, for the people” (van het volk, door het volk, voor het volk), dan is het een heilzame instelling met gezaghebbers die we in vrijheid kunnen kiezen en op een gezonde manier kunnen gehoorzamen. Dan tellen we onze zegeningen met onze rechtsstaat, met ons aller gelijkheid voor onze wet, onze scheiding der machten, onze vrije en vreedzame verkiezingen. Dan realiseren we ons dat een goede samenleving begint met liefde voor mijn naaste. Dan hebben we een koning die je heel goed kunt gehoorzamen. Maar dan moeten we ook genezen worden van het ziekelijke verlangen naar een sterke leider, naar een aardse verlosser en vader. Onze overheid is geen vader en geen enkele politicus is een verlosser. Ik al helemaal niet.

Als we van dat ziekelijke verlangen genezen zijn, kan er een heilzaam verlangen komen naar een Koning die je wél kunt vertrouwen, die de rechtvaardigheid zelf is. Dan is er ruimte voor verlangen naar een Vader die je opwacht, hoe ver je ook bent weggelopen. Een Vader die, hoezeer je ook stinkt naar de varkens, je wel aan de borst drukt. Want dat vertelde Jezus. Hij is de Koning met de doornenkroon, de Koning die zijn leven gaf voor zijn onderdanen, en in Hem is nog nooit iemand teleurgesteld geraakt. Hij is een Koning met hoop voor een verweesde samenleving.

In de Waalse kerk in Den Haag wordt elke maand een residentiepauzedienst gehouden. Een predikant spreekt een meditatie uit, waarna een politicus van een van de christelijke partijen een toespraak houdt. Deze week sprak Gert-Jan Segers (CU).