Pater Frans (geboren in 1938) was op het hoogtepunt van de Syrische burgeroorlog solidair gebleven met de omsingelde mensen in de binnenstad van Homs, onder wie een klein groepje christenen, met wie hij onder erbarmelijke omstandigheden zijn leven had gedeeld. In het jezuïetenhuis kwam hij door een kogel in het hoofd om het leven.

Van der Lugt was geïnspireerd door pater Van Kilsdonk, die zijn godsdienstleraar was geweest op het Ignatiuscollege in Amsterdam. Al vijftig jaar, vanaf 1964, was Van der Lugt weg uit Nederland en sinds 1980 diende hij in Syrië, waar hij een centrum stichtte voor gehandicapte kinderen. Drie maanden voor zijn dood gaf hij –hij was inmiddels een uitgehongerde oude man– een videoboodschap uit waarin hij hulp vroeg voor de verdrukte bevolking in Syrië. Zijn dood gaf aan die boodschap wereldwijd stem.

Blokkades

In het boek ”Wie ben jij, o liefde” is zijn uit het Arabisch vertaalde verzameld werk uit drie van zijn boeken bijeengebracht. De vertaalster dankt in een uitvoerige inleiding onder anderen Désanne van Brederode, die zelf betrokken is bij het Syrische comité dat de vreedzame strijd tegen Assad ondersteunt, voor haar „wakker schuddende betrokkenheid” bij de totstandkoming van deze ook wakker schuddende uitgave.

Liefde is de rode draad door dit boek, en dan bepaald geen lievigheid, maar christelijke (naasten)liefde, die geworteld is in het Woord. Daarbij liet Van der Lugt –gepromoveerd psychoanalyticus– het niet bij grote, vrome woorden. Hij leefde niet als kluizenaar buiten het volle leven. Hij organiseerde bijvoorbeeld wandeltochten, waar hij luisterde naar wat mensen van allerlei slag en soort, christen en moslim, beroerde of verdroot. Daarbij, zegt de vertaalster, „had hij ruim oog voor de blokkades die mensen verhinderen om de ander en zichzelf te accepteren, veelal psychologische verwondingen die liefdevolle aandacht nodig hebben om te genezen.”

Praktisch

In het eerste deel, ”Van falen naar slagen”, gaat het dan ook heel praktisch toe, met voorbeelden uit het zorgvolle leven in Syrië. ”De maatschappelijke visie op slagen en falen en de invloed daarvan op het leven van kinderen” is de titel van het eerste hoofdstuk.

Is een succesvol mens alleen de carrièremens? „De vuilnisman kan gelukkig zijn in zijn leven, overtuigd van zijn waarde als mens, een liefdevolle vader of een liefhebbende echtgenoot, loyaal in zijn menselijke relaties, religieus, een man van God.”

Van der Lugt benadrukt hoe ouders, bij het falen van hun kinderen op de weg naar ‘succes’, in feite soms zichzelf beklagen. Maar een christelijk concept wijkt af van een gangbaar maatschappelijk concept. En dan volgt een hoofdstuk over Gods scheppende liefde in het leven van Christus. „Blijf in Mijn liefde”, zegt Christus (Joh. 15 : 9 en 12).

Een citaat uit zijn exposé over de verloren zoon: „De vader dompelt zijn gestorven zoon in de baarmoeder van zijn barmhartigheid en laat hem opnieuw geboren worden.” Het hart van de vader „ontploft en er vloeit tederheid naar zijn hele lichaam en wezen.” Gods hart opent zich naar de falende mens, „zodat Hij erin kan binnengaan en deze opnieuw geboren wordt.”

Luisteren

Zo krijgt het boek een mooie opbouw van liefde naar luisteren. „Hoe kunnen we de luisterende mens definiëren? Hij is de mens die aanwezig is bij de ander met twee open, stille, naakte oren. Met de stilte van luisteren geeft hij ruimte aan het spreken van de ander, opdat het vrij naar buiten kan komen uit diens bewuste en onbewuste zelf zoals een stromend water uit een bron naar buiten stroomt.”

”Gratuïte stilte” bij het luisteren! Romantisch gezegd? Nee, want alle hindernissen bij het luisteren, vanwege de ik-gerichtheid van mensen, komen langs. Van der Lugt biedt hier pastorale psychoanalyse.

Behoeftig

Maar dan wil Van der Lugt vooral luisteren naar het Woord. In ons huis is geen plaats voor Hem. We hebben God alleen nodig als we behoeftig zijn. Maar het Woord komt nochtans bij „luisterende zielen”, bij „iemand die godvrezend is” binnen (Joh. 9:31).

Nauwgezet spelt hij dan de woorden ”horen” en ”luisteren” in het Nieuwe Testament. „Het woord van God dat in Christus is, ontsteekt een vuur in het hart van de luisterende mens. Het komt over de tong van de Emmaüsgangers in het Evangelie van Lukas: „Brandde ons hart niet in ons, terwijl Hij onderweg met ons sprak?” (Luk. 24:32).”

Hier gaan de Schriften open, in het luisteren naar de woorden van Jezus, bijvoorbeeld in de verhandeling over de gelijkenis van de zaaier. Maar vooral ook bij het luisteren van Jezus naar de stem van Zijn Vader.

En mensen onderling? Ze hebben „een derde oor” nodig om „te luisteren met het hart.” Want daar zetelt de liefde.

Toepasselijk

Tot zover iets over de inhoud van dit boek, dat afsluit met een verhandeling over liefdesrelaties in huwelijk en gezin.

Ik sluit af met enkele toepassende gedachten.

1. Calvijn sprak in zijn dagen over overgebleven „vonkjes” in de kerk van Rome. Welnu, dan is hier sprake van zo’n vonk in onze dagen. En wel vanwege het Sola Scriptura, toegespitst op de liefde van God in Christus en op onderling liefdebetoon onder de mensen. Van der Lugt geeft zelf blijk van „een brandend hart.”

2. Van der Lugt kreeg alom bekendheid vanwege zijn dood. Hij werd een exponent van de vervolgde christenheid. Dit gezegd hebbende dient ook hier te worden beseft dat hij tot de kerk van Rome behoorde. Binnen orthodox-christelijk Nederland is grote betrokkenheid op de vervolgde christenheid in de wereldkerk, zoals recent bij de aanslagen in Sri Lanka. Dan gaat het vaak ook om rooms-katholieken of oosters-orthodoxen. Onbekommerd –en terecht– wordt gesproken over broeders en zusters. Maar hoe verhoudt zich dat tot hen die in eigen land of dorp behoren tot de kerk van Rome? Dat is een dringende vraag die dit boek bij mij nalaat.

Moeder Teresa

3. Pater Frans praktiseerde de christelijke liefde in het offer van zijn leven tot het einde. Hij lijkt daarin op Moeder Teresa. Van die liefde legt hij een principieel getuigenis af in dit boek. Ik noem het een wakker schuddend appel op (ons) christenen, waar dit thema vaak onderbelicht blijft, althans waar het de intermenselijke relaties betreft. Al besef ik dat dat wat pater van de Lugt praktiseerde bij vele naamlozen, dichtbij en wereldwijd, wordt gevonden.

4. Dit boek gelezen hebbende zou ik met Van der Lugt wel hebben willen meewandelen op zijn wandeltochten. Om ook te weten te komen wie hij tot de ”godvrezenden” rekent. Want daar heb ik wel mijn vragen. Men probeert zulke wandeltochten ook in Nederland te organiseren. Maar die staan of vallen nu eenmaal met pater Frans’ charismatisch leiderschap. Het boek geeft nochtans een aanzet tot wandelend mediteren of mediterend wandelen.

Boekgegevens

Wie ben jij, o liefde. Verzameld werk van Pater Frans, Frans van de Lugt S. J.; uitg. KokBoekencentrum; 220 blz.; € 19,99.