Kennelijk beseft veruit de meerderheid van onze bevolking dat het goed is de herinnering aan de gevallenen van de Tweede Wereldoorlog levend te houden. Zij gaven hun leven, zodat de volgende generaties in vrijheid konden leven.

Een aantal jaren geleden is de aandacht op dodenherdenking voor omgekomenen verbreed. Niet alleen de slachtoffers van de Duitse bezetting maar ook de militairen die na 1945 tijdens een missie zijn omgekomen worden herinnerd. Inmiddels zijn er die ervoor pleiten op 4 en 5 mei ook stil te staan bij mensen, elders op de wereld, die nu lijden onder oorlogsgeweld.

Natuurlijk zullen de gedachten van een ieder die twee minuten stil is om het verleden te herdenken bijna automatisch gaan naar oorlogssituaties die nu spelen. Door die gedachtenassociatie spiegelt men de eigen situatie. Zij onvrij, wij vrij.

Toch is het van belang dat op 4 en 5 mei de focus blijft liggen op de Tweede Wereldoorlog. Niet uit chauvinisme, maar omdat de ervaringen tijdens de Duitse bezetting tot op de dag van vandaag hun invloed hebben op ons volksleven. Weliswaar zijn de mensen die de oorlogsjaren zelf hebben meegemaakt oud, maar zowel hun kinderen als hun kleinkinderen kennen niet alleen de verhalen maar zijn in hun denken er ook door gestempeld. Een voorbeeld is dat er nog steeds, en terecht, een breed besef is dat nationalisme gemakkelijk kan ontsporen. De oorlog heeft dat bewezen.

Ook om andere redenen is het goed dat er op 4 en 5 mei wordt gedacht aan de offers die in de jaren 1940-1945 zijn gebracht om de vrijheid te herwinnen. Dat moet een aansporing zijn om niet mee te doen aan radicaal getinte ideologieën die democratische waarden onder druk zetten. Ook al hebben deze wellicht op het eerste gezicht passende oplossingen voor actuele problemen –denk aan het integratievraagstuk, het beginsel van waaruit deze bewegingen werken (of het gebrek daaraan) geeft te denken. Wie werkelijk de vrijheid van nu waardeert, zal zich niet zomaar laten meevoeren.

Dodenherdenking valt dit jaar op zaterdag, Bevrijdingsdag op zondag. Dat is niet de dag om uitbundig feest te vieren. Of misschien juist toch wel: de kerkdeuren gaan immers open. De hervormde predikant J. Koopmans, die in maart 1945 door de Duitsers werd neegeschoten en overleed zei: „Vrijheid wil zeggen: ontslag uit de slavendienst van de duivel en zijn trawanten en in dienst van Meester Jezus komen.” Dat is de centrale gedachte van elke preek. Zo krijgt Bevrijdingsdag diepe inhoud.