Vlaams Belang won vorig jaar in de gemeenteraadsverkiezingen 7 van de 35 zetels in de gemeenteraad van Turnhout. Voor de nationalistische partij was dat een flinke groei; ze had daarvoor slechts drie zetels in de raad.

Zo’n winst maakt politieke partijen doorgaans spraakzaam. Na wat moeite en een eerdere afzegging ging begin april de afdelingsvoorzitter akkoord met een interview op het stadhuis op de Grote Markt van Turnhout. En toch werd „na enige ruggespraak met de partijinstanties” een paar uur van tevoren het gesprek afgeblazen. Om vervolgens geen hoogte meer te kunnen krijgen van de medewerkers.

„Dat verbaast mij niets”, zegt Hugo, de eigenaar van een bed and breakfast in Blijkhoef, een buitenwijk van Turnhout. Hij is druk bezig met het herstellen van de schade die zijn terrein een korte tijd geleden opliep toen een storm over de stad met zo’n 44.000 inwoners raasde. „Lokale politiek gaat in België eigenlijk altijd in overleg met de nationale politiek. Dat is niet alleen bij Vlaams Belang zo, maar bij vrijwel alle Belgische politieke partijen.”

Hoop

Hij stemt zelf geen Vlaams Belang. Aanhangers van die partij vind je volgens hem niet in de buitenwijk waar hij woont. „Hier is het aantal stemmers voor die partij erg laag. Maar in de richting van het centrum zal je ze wel vinden. Ik denk dat het te maken heeft met de sociale achtergrond. Mijn kinderen bijvoorbeeld hebben goede banen, die hoeven zich geen zorgen te maken en hebben hoop in de toekomst van de Europese Unie. Ik kan begrijpen dat mensen zich zorgen maken als ze die zekerheid niet hebben en de EU dan als een bedreiging zien.”

Het centrum van Turnhout is rustig op een vroege vrijdagochtend. Aan de zijkant van de weg verraden sommige auto’s met gele nummerplaten dat het plaatsje maar een kwartier van de grens met Nederland verwijderd is. De zijstraatjes vol met winkels komen uit op de Grote Markt van Turnhout, waar het stadhuis en de Sint-Pieterskerk lijnrecht tegenover elkaar staan. En wie denkt dat deze kerk als elk ander is, komt bedrogen uit, valt er te lezen op een informatiebord bij de kerk. Het is de oudste kerk van Turnhout en de moeite waard om te bezoeken.

Niemand

Ook in de rooms-katholieke kerk is het rustig, er is niemand te zien of te spreken. Dat beeld is op zondag niet heel anders. Het Kerkenplan van Turnhout meldde in 2016 dat ongeveer 2,5 procent van de totale bevolking in het Vlaamse stadje nog wekelijks de diensten bijwoont. „En we weten allemaal dat de gemiddelde leeftijd van deze kerkgangers ver boven de 70 jaar ligt”, stelt het plan.

Direct naast de kerk is een klein stadsparkje met houten bankjes. Een man van middelbare leeftijd zit met gesloten ogen onder de uitgestrekte armen van een Christusbeeld te genieten van de stralende zon. Hij maakt duidelijk dat hij geen Vlaams, Frans of Engels spreekt. Met handen en voeten legt hij uit dat hij al meer dan 40 jaar in België woont, waarvan de afgelopen vijf jaar in Turnhout. Oorspronkelijk komt hij uit Marokko, maar voor zijn werk in Brussel was het niet nodig om een nieuwe taal te leren.

De man is niet de enige die in het grensplaatsje de taal niet spreekt. Het stadsbestuur zocht begin dit jaar buddy’s voor het project ”Samen Inburgeren”. „Buddy’s zijn mensen die goed Nederlands spreken, een breed netwerk hebben en Turnhout goed kennen. Nieuwkomers spreken een beetje Nederlands, hebben een beperkt of geen netwerk en kennen de stad nog niet goed”, zei gemeenteraadslid Kelly Verheyen destijds. Het buddysysteem is noodzakelijk, want volgens het stadsbestuur is bij zo’n zes op de tien Turnhoutse anderstaligen de kennis van het Nederlands te beperkt om werk te kunnen vinden.

Degene bij wie talenkennis niet ontbreekt, is mevrouw Janssens (51). Zij zit in de loop van de dag, in de steeds drukker wordende binnenstad, onder het Christusbeeld om te genieten van het prachtige weer op haar vrije dag. Ze is een geboren en getogen Turnhouter en woont sinds tien jaar weer in haar geboorteplaats. Een ‘echte’ Turnhouter zou je zeggen. Toch blijkt dat niet zo te zijn. „Mijn moeder is Nederlandse, mijn vader een Belg. Ik spreek daardoor vloeiend Nederlands, Frans, Vlaams en Engels. Maar voor de ‘echte’ Turnhouter ben ik een buitenbeentje, omdat ik een Nederlands accent heb wanneer ik Vlaams spreek. Zelfs al ben ik hier geboren en getogen. De ‘echte’ zijn stug, hebben geen open houding en zijn niet hartelijk. Daar hoor je niet zomaar bij.”

Bierblikjes

Al snel wordt het gesprek verstoord. Jongeren komen met blikjes in hun handen al schreeuwend de Grote Markt op lopen. „De school is uit. Jongeren komen hier met hun bierblikjes hangen. De situatie is de afgelopen jaren verslechterd”, zegt Janssens. „Toen ik hier weer kwam wonen, voelde ik me veilig als ik om elf uur ’s avonds op straat fietste. Nu doe ik dat niet meer, ik vind het te gevaarlijk.”

Toch kan ze niet begrijpen dat mensen op Vlaams Belang stemmen. „Die mensen zitten bomvol onwetendheid en angst. Ook angst voor onwetendheid. Ze moeten eraan wennen om samen te smelten in Europa. Ze houden niet van het vreemde, vooral niet dat er in de buurt een asielzoekerscentrum is gebouwd en veel buitenlanders deze kant op komen. Ik vind dat niet in overeenstemming met de zuivere bron die je in de kerk vindt. Hoewel ik zelf niet meer katholiek ben, geloof ik wel in de waarden en ethiek die de kerk leert. Religie zou een hulpmiddel kunnen zijn om hier de problemen en angst op te lossen.”

serie Populisme in Europa

In heel Europa floreren nationalistische partijen. In aanloop naar de Europese verkiezingen van 23 mei elke donderdag een reportage uit een plaats waar deze politiek brede steun krijgt. Deel 3: Turnhout in België.