Recent verschenen twee artikelen in het RD (13-4) over vaccinaties, van Steef de Bruijn en Addy de Jong. In het artikel van De Jong worden de lezers aangespoord zich te onthouden van (semi)wetenschappelijke argumenten tegen vaccinatie. Vaccinatieweigeraars moeten zich beperken tot de kern: de religieuze bezwaren. Echter, door de wezenlijke bodem van de argumentatie te verplaatsen naar het religieuze niveau, wordt gesuggereerd dat kritische inbreng tegen een geconsolideerd wetenschappelijk ”feitenbestand” niet tot de mogelijkheden behoort in dit debat. Dit noem ik een uiterst naïeve visie op wetenschap. Want laat één ding duidelijk zijn: ”waarheid” is een non-begrip binnen de wetenschap. De wetenschap ontleent de validiteit van haar waarheidsbegrip alleen aan (a) een pragmatische toepassing (iets ‘werkt’) en (b) de beweging die er altijd is en moet zijn in haar (relatieve) waarheidsbegrip. Dat laatste betekent: als het niet af en toe flink botst in de wetenschap, dan is ze onherroepelijk stervende. Geen wetenschap functioneert goed zonder herrie. Concreet betekent dit dat een radicale tegenpool noodzakelijk is om tot echte wetenschappelijke vooruitgang te komen.

Als voorbeeld voor de noodzaak van deze zogenaamde dialectische ontwikkeling van de wetenschap kunnen we de tot wetenschap verheven genderstudies nemen. Er gaan miljoenen aan subsidies naar de genderstudies, zonder dat er een zuivere wetenschappelijke tegenpool bestaat. Dit soort onderzoek zweeft in zijn eigen werkelijkheid en heeft bijvoorbeeld geen enkele pragmatische efficiëntie.

Kritiekloos

Het is opmerkelijk dat er door de overheid zulke grootschalige vaccinatiecampagnes zijn opgezet tegen relatief beperkte risico’s. Daarom is het opvallend dat de beide artikelen de gigantische belangen van medicijnfabrikanten en overheden niet noemen. Het is keer op keer aangetoond dat in wetenschappelijk onderzoek waar geld valt te verdienen, de (uitkomst van) wetenschap onbewust kan worden beïnvloed.

Verder lijkt het wel alsof in dit debat élke pragmatisch-wetenschappelijke of sociologische kritiek, van welke aard ook maar, in alle toonaarden moet worden tegengewerkt en ontkend. Als wetenschapper moet je daar op z’n minst grote vraagtekens bij hebben. Er zijn genoeg voorbeelden te noemen van bijwerkingen door medische behandelingen die gemakkelijk onder het oppervlak blijven. Wie zoiets in de context van vaccinaties oppert, hoeft niet meteen een pseudowetenschapper genoemd te worden.

Een andere vraag die gesteld kan worden, is: waarom wordt er niet een in verhouding even grootschalige campagne gestart tegen de oorzaken van vermijdbare kankers (roken, alcohol en slecht eten)? Als we het hebben over vermijdbare doodsoorzaken, lijken deze vragen me minstens zo relevant.

Flauw

Een kritische inborst in dezen naar de politiek is onverstandig, volgens het artikel van de Jong. Immers, broeder Blokhuis heeft het allerbeste met ons voor. Dat is wat mij betreft een flauwe argumentatie, die ook nog eens indruist tegen het wezen van onze democratische rechtstaat. In het geval van een democratie bestaat het fundamentele recht voor de burger om het oneens te zijn met de overheid, onafhankelijk van de inhoud van de argumentatie.

De Jongs argument om Blokhuis maar niet tegen te werken, omdat hij als christen wel begrip zou hebben voor religieuze bezwaren, druist tegen dat recht in. Een mogelijke vaccinatiedwang is júist gericht op de mensen die weigeren, en niet om bepaalde groepen alsnog te ontzien.

Om deze discussie op het scherp van de snede te blijven voeren, lijkt het me dan ook zeer verstandig om alle perspectieven in deze discussie even veel ruimte te geven. En ja, dan kunnen ook de twijfelachtige boeken van de antivaxxers gebroederlijk naast de meest gedegen en uitgebalanceerde wetenschappelijke studies liggen.

De auteur is promovendus aan de Technische Universiteit Delft.