El Hammouchi vraagt zich in zijn boek ”Lastige waarheden” af hoe de westerse samenleving in het reine kan komen met zichzelf. Vanaf het midden van de vorige eeuw kwam de traditionele beschaving onder vuur. Gezin, kerk, natie en traditie werden naar de prullenmand verwezen. Waarheid, schoonheid en rechtvaardigheid werden afgedaan als sociale constructies. Gelijkheid werd gepromoot. Deze revolutie werd tot een culturele dictatuur die geen enkele bedreiging duldt. El Hammouchi ervaart het als zijn plicht „enkele van de heersende dogma’s waarop de maatschappelijke consensus berust” aan de kaak te stellen. Hij gaat in op vier thema’s: de moslimkwestie, het onderwijs, het geloof in God en de geopolitiek.

Allereerst de moslimkwestie. Bij isolationisme van moslims kan identiteit worden tot een tikkende tijdbom. Hij bepleit beschavingsontwikkeling, want die behoedt voor barbarij. Zijn ideaal is de ontwikkeling van moslims tot principiële sociale conservatieven, evenals rooms-katholieken en joden.

Nodig is enerzijds religieuze verdieping en bewustwording van de geschiedenis van de moslimbeschaving, en anderzijds culturele assimilatie, waardoor moslims de Vlaamse identiteit tot de hunne maken. Dat is in lijn met de geschiedenis; altijd heeft de islam zich aangepast aan de lokale cultuur en gebruiken. Waardevol is wat El Hammouchi schrijft over de breuk van het salafisme met het superieure soefisme, dat gedurende 1400 jaar het hart van de islam vormde.

Hij propageert een cultureel westerse islam, inclusief overname van westerse kleding. Zelf strak in het pak met stropdas, illustreert hij zijn keus voor conservatisme. Moslimvrouwen ziet hij wel graag met hoofddoek, zij het westers gemodelleerd. Zijn visie is interessant. Maar is ze ook realistisch?

Over het onderwijs schrijft hij: „Nooit is de studenten enige voorliefde voor om het even welk vak bijgebracht, en toch verwachten we dat ze ettelijke uren per dag in de schoolbanken stilzitten en bij de les blijven.” Is dat werkelijk een representatief beeld van het Belgische onderwijs? Lezen en discussie beschouwt hij als goede middelen om informatie te verwerken. Ook verhalen bieden een aangenaam raamwerk voor kennisverwerving; harde feiten geïntegreerd in een narratieve structuur zijn gemakkelijk te onthouden.

Er zijn goede argumenten voor het bestaan van God. Ze maken echter weinig kans omdat de heersende mentaliteit niet wordt gevormd door de rede, maar door cultuur, media en onderwijs. Sinds die door de revolutie zijn gekaapt „helpen ze de hedonistische opvatting te verspreiden dat het maximaliseren van genot de essentie vormt van het goede leven, een idee dat een rijke voedingsbodem vindt in ons animale deel.”

Schrijvend over geopolitiek noemt hij de Verenigde Naties (VN), de mythe van de wereldvrede en de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM) de hoekstenen van het westerse geopolitieke credo. Tijdens de totstandkoming daarvan waren grote delen van de wereld nog geketend door kolonialisme. Daarom is er sprake van naïviteit en utopisme. De UVRM is vanuit liberaal, westers perspectief geschreven, en is meer gericht op individu dan op gemeenschap. Dat staat haaks op niet-westerse samenlevingen. Daarom vertegenwoordigen VN en UVRM slechts een mening.

El Hammouchi schreef een sympathiek boek. Wie zich zijn leeftijd realiseert komt onder de indruk van zijn kennis en visie. Er zijn ook tekortkomingen. Zo gaat hij wel heel kort door de bocht, om niet te zeggen dat hij eruit vliegt, als hij Derrida, Lyotard, Foucault, Lacan, Gramsci en Marcuse etiketteert als „progressieve marxistische intellectuelen.”

Jammer is dat zelfs in dit sympathieke boek het calvinisme niet aan de gebruikelijke karikatuur ontkomt. El Hammouchi noemt „de protestantse calvinistische visie van de spiritueel dode gelovige die door God eenzijdig naar zijn redding wordt gesleurd.” Ik verwijs graag naar de fijnzinnigheid van de Dordtse Leerregels, hoofdstuk III/IV, artikel XII, die de wedergeboorte beschrijven als „een gans bovennatuurlijke, een zeer krachtige, en tegelijk zeer zoete, wonderbare, verborgen en onuitsprekelijke werking”, waardoor de mens ook zelf „gelooft en zich bekeert.

Boekgegevens

Lastige waarheden. De knoop in de westerse ziel, Othman El Hammouchi; uitg. Polis; 192 blz.; € 19,99.