Elke vijf jaar moeten de meer dan 700 zetels in Brussel en Straatsburg weer opnieuw met Europese volksvertegenwoordigers worden gevuld. Dit jaar laat het precieze aantal zetels even op zich wachten. Want doen de Britten nu wel of niet mee met de verkiezingen? Zo ja, dan is er plaats voor 751 Europarlementariërs. Zo nee, dan loopt het aantal terug naar 705. Als de Britten niet voor 23 mei uit de Europese Unie zijn vertrokken, zijn ze wettelijk verplicht aan de verkiezingen deel te nemen. Dan bestaat het nieuwe Europees Parlement op 2 juli uit 751 leden.

Dit duurt mogelijk maar zo’n vier maanden, tot de huidige brexitdeadline van 31 oktober. Daarna verkleint het parlement met 46 leden en krijgt Nederland door de herverdeling van de zetels er drie parlementariërs bij. Een groei van 26 naar 29 leden. Deze drie zullen dus in eerste instantie geduld moeten hebben en op hun plaats moeten wachten.

De maand juni, na de uitslag van de verkiezingen maar voor de eerste zitting van het Europees Parlement op 2 juli, staat in teken van het vormen van Europese fracties. Alle politieke partijen hebben er belang bij zich aan te sluiten bij zo’n fractie, omdat lidmaatschap extra geld, personeel, spreektijd en dus meer invloed met zich meebrengt. Wel zijn er hoge eisen verbonden aan het vormen van een fractie. Zo zijn er minimaal 25 zetels uit zeven EU-lidstaten nodig om officieel als fractie te worden erkend.

Omstreden

Fractieleden hoeven niet voor 100 procent met elkaar op één lijn te zitten, maar moeten het wel op z’n minst over de hoofdlijnen eens worden. Een voorbeeld dat in Nederland vaak wordt genoemd, is het CDA dat samen met de omstreden Hongaarse Fideszpartij van de nationalistische premier Viktor Orban in de fractie van de christendemocraten, de Europese Volkspartij (EVP), zit. Maar wat als bij een fractie een nieuw lid zich aandient dat niet wordt geaccepteerd door een ander, al langer bestaand lid van de fractie?

De fractie waarbinnen de ChristenUnie-SGP functioneren, de Europese Conservatieven en Hervormers, is niet onbekend met onenigheid binnenshuis. Zo stapte in 2016 de Duitse Europarlementariër voor Alternative für Deutschland (AfD), Beatrix von Storch, uit de ECR. Zij was ook lid van de christelijke koepelpartij European Christian Political Movement (ECPM), waar ook de ChristenUnie-SGP toe behoren. Kort daarna zette de ECR, mede op initiatief van CU-Europarlementariër Peter van Dalen, de andere, overgebleven Duitse AfD’er, Marcus Pretzell, uit de fractie. Het argument voor de uitzetting was dat de AfD zich van een anti-europartij tot een beweging ontwikkelde die zich vooral tegen vluchtelingen keert. De Duitsers zijn toen overgestapt naar de fractie Europa van Vrijheid en Directe Democratie (EVDD).

Daarnaast stemde in 2018 een meerderheid van de ECR-leden voor de toetreding van twee Europarlementariërs van de rechts-populistische Zweden Democraten. Maar Van Dalen vond de acceptatie van de twee toen „geen goede zaak”, omdat de Zweden Democraten „nogal rechts van onze idealen en uitgangspunten” staan.

Ook toen Forum voor Democratie (FVD) begin dit jaar bekendmaakte zich na de verkiezingen bij de ECR aan te willen sluiten, liet de ChristenUnie haar afkeur blijken. „Zowel de ChristenUnie als de ECR-fractie kijken met een kritische blik naar Europa, maar hebben als hoofddoel de EU van binnenuit te hervormen. Forum, dat Nederland zo snel mogelijk uit de EU wil halen, past daar volgens de ChristenUnie dus niet tussen. Daarbij zijn we het volstrekt oneens met het harde migratiestandpunt en de pro-Poetin-houding van Thierry Baudet en zijn partij”, liet de partij destijds in een verklaring weten.

Flink

Het is afwachten hoe de ECR-fractieleden na de verkiezingen over de toetreding van FVD stemmen. Een tweederdemeerderheid is daarvoor nodig. De verwachting is dat die meerderheid er wel zal komen, vooral als de peilingen juist blijken en FVD flink wat zetels meeneemt. Bovendien meldde NRC Handelsblad eind februari dat er tijdens een ECR-vergadering „weinig begrip” was voor het bezwaar van Van Dalen. Zo zou hij door naamgenoot en mede-ECR’er Peter Lundgren, Europarlementariër namens de Zweden Democraten, zijn gewezen op het feit dat ChristenUnie maar met één zetel aan de ECR bijdraagt.

De kans is groot dat ChristenUnie de ECR-fractie verlaat als FVD inderdaad wordt toegelaten tot de groep. De geruchten zijn dat de partij zich dan zal aansluiten bij de christendemocraten, de fractie waartoe het CDA behoort. Voor de Europese verkiezingen van 2009 werd eveneens de optie van toetreding tot de Europese Volkspartij geopperd. Toen wilden vooral de ChristenUnie-jongeren dat de partij zich zou inzetten voor een eventuele aansluiting bij de fractie. Uiteindelijk sloot ChristenUnie zich aan bij de ECR-fractie, wat leidde tot een splitsing tussen ChristenUnie en SGP in Europa, omdat SGP niet welkom was in de fractie vanwege het vrouwenstandpunt. Sinds de verkiezingen van 2014 zijn beide partijen lid van de ECR.

Hoe de SGP, waarmee ChristenUnie opnieuw een gemeenschappelijke Europese kieslijst en verkiezingsprogramma heeft, gaat stemmen over de toetreding van FVD wordt volgens Europarlementskandidaat Bert-Jan Ruissen (SGP) voor de verkiezingen van mei niet duidelijk. „De tijd is nu nog niet rijp om de balans op te maken. Dat kan pas na de verkiezingen; in juni begint het onderhandelingsproces. Wij gaan niet op voorhand de deur dichtdoen voor een fractie. Ik kan niet concreter zijn, omdat onze fractiekeuze afhangt van wie er met de verkiezingen worden gekozen en waar die zich bij willen aansluiten. We kijken naar wat na de verkiezingen de hoofdlijn van de ECR-fractie gaat worden. Wij willen de EU hervormen, maar geen nexit.”

Herhaling

Wat als ChristenUnie en SGP in juni zich bij verschillende Europese fracties aansluiten? Dan zou dat mogelijk kunnen leiden tot een herhaling van 2009, toen ChristenUnie en SGP na de verkiezingen allebei hun eigen weg gingen. ChristenUnie sloot zich bij de ECR aan en SGP werd lid van de fractie Europa van Vrijheid en Democratie (EFD). Op de vraag of het mogelijk is dat de twee partijen in andere fracties komen, antwoordt Ruissen dat hij dat ongewenst zou vinden. „Ik kan wel zeggen dat er ons veel aan gelegen is om samen op te blijven trekken. We willen in een fractie waarin we samen ons geluid kunnen laten horen. We zijn realistisch en kritisch over Brussel. Daar hangt het van af. En we willen natuurlijk in een groep waarin ruimte is voor christelijk geluid.”

De Europese partij ECPM is volgens de SGP-kandidaat „waardevol” in het bundelen van de krachten en speelt een belangrijke rol in het goed laten verlopen van de samenwerking tussen de christelijke partijen. „Het was bemoedigend om met zoveel kandidaten uit onder andere Kroatië, Malta en Polen de campagne af te trappen. Het zijn onze geestverwanten. Ik zal samen met Peter van Dalen de keuzes met de ECPM afstemmen. We moeten proberen de klokken zoveel mogelijk gelijk te zetten.”

ECPM-directeur Auke Minnema gaf bij de start van de ECPM-campagne in februari aan dat de partij zich altijd het meest thuis heeft gevoeld in de ECR-fractie, omdat het daarin mogelijk zou zijn om „zonder problemen verschillend over onderwerpen te stemmen.” Een andere onzekerheid in de toekomst van de ECR werd toen ook al aangekaart: het mogelijke vertrek van de Britten uit de Europese Unie. Minnema noemde de Britse leden „het cement” van de fractie. „Het zou goed voor ons zijn als de Britten blijven. Als zij vertrekken, dan zal de ECR een ruk naar rechts maken.”

Slinken

De ECR is met 76 Europarlementariërs, dankzij de 21 Britse Conservatieven, de derde groep in het Europees Parlement. Na de brexit zal de huidige fractie flink slinken. Een verlies, meent Ruissen. „Ze hebben niet de christelijke identiteit die wij inbrengen, maar ze laten wel een eurokritisch geluid horen. Jammer dat ze weggaan.” Ook de Duitse ECR’er Arne Gericke stelt dat de Britten niet de christelijke waarden uitdragen, maar vooral de focus leggen op economische zaken. Maar het vertrek van de Britten uit de fractie is volgens hem minder beangstigend dan een verlies van christelijke waarden. „De ECR is een rechtse fractie. Als de groep het christelijke geluid verliest, ben ik bang dat de fractie populistisch gaat worden.”

De verwachting is dat het Europees Parlement na de verkiezingen in mei meer rechtse, eurokritische leden zal kennen. In 2014 waren de voorspellingen hetzelfde. Toen is gebleken dat Brussel geen rechtse eenheid kent. De eurokritische Europarlementariërs zijn verdeeld over meerdere fracties. Dit jaar zal het niet anders zijn. Dat blijkt alleen al uit de toezegging begin dit jaar van twee ECR-leden, de Deense Volkspartij en de Finse Partij, om na de verkiezingen lid te worden van een nieuwe eurosceptische fractie van de Italiaanse vicepremier Matteo Salvini. Of uit de weerstand van ChristenUnie om samen met FVD in de ECR-fractie te zitten.

De ECR maakte dinsdag een 77e lid bekend: Elisabetta Gardini, een Italiaanse Europarlementariër voor Fratelli d’Italia. Voor de verkiezingen groeit de fractie dus zelfs nog iets. En stel dat wat kleine partijen na de verkiezingen besluiten de ECR te verlaten of dat ze wat zetels verliest, dan zal de huidige groep van 77 leden uit 19 EU-lidstaten wel een buffer hebben om aan de minimale eis van Europese fractievorming te voldoen.