Het project ”Co-design with kids”, dat aan de Technische Universiteit Delft wordt uitgevoerd, houdt zich met zulke vragen bezig. De resultaten tonen dat kinderen met goede begeleiding een serieuze partner kunnen zijn in het ontwerpen van producten voor kinderen. Het project laat ook zien dat inlevingsvermogen daarvoor een belangrijke vaardigheid is.

Het project geldt als een interessante samenwerking tussen twee heel verschillende groepen: echte ontwerpers en onderzoekers van onderwijs. Samen hebben zij, met enkele maatschappelijke belanghebbenden, activiteiten met kinderen in basisscholen ontwikkeld en uitgevoerd. De onderliggende aanname was dat, als iets voor kinderen ontworpen moet worden (bijvoorbeeld een speelplaats), het verstandig is om kinderen daarbij te betrekken.

Je kunt aan kinderen vragen wat zij van die speelplaats verwachten. Maar je kunt hun ook leren aan andere kinderen zulke vragen te stellen. Ze moeten zich dan indenken hoe een ander kind denkt en voelt. Ze moeten zich bijvoorbeeld inleven in een kind dat in een groot ziekenhuis komt en daar een onderzoek of een bepaalde behandeling moet ondergaan. Je bent misschien zelf nooit in die situatie geweest, maar hoe zou jouw zieke vriendinnetje zich voelen als zij daarnaartoe moest. Hoe zou je die omgeving of dat apparaat waarmee je vriendinnetje wordt onderzocht of behandeld, zo kunnen maken dat het zo min mogelijk bedreigend en vervelend overkomt?

Binnen het project zijn allerlei denkgereedschapjes ontwikkeld om kinderen daarbij te helpen. Voor wie nieuwsgierig is, hier zijn ze te vinden: www.tudelft.nl/codesignkids. Een voorbeeld van zo’n stukje denkgereedschap is het opstellen van een zogenaamde ”persona”, een beschrijving van iemand die model staat voor een groep gebruikers (bijvoorbeeld een opa of oma met reuma). Echte ontwerpers maken ook gebruik van persona’s.

Het onderzoek in het project heeft laten zien dat kinderen best creatief kunnen zijn, maar toch al jong dezelfde ‘handicap’ hebben als echte ontwerpers, namelijk dat ze zich snel verslingeren aan een eerste idee, zonder nog serieus te kijken naar alternatieven. ”Fixatie” heet dat verschijnsel in de literatuur. De onderzoekers Alice Schut en Remke Klapwijk hebben in het project laten zien dat er met goede feedback wel iets aan te doen is, maar dat het romantische idee dat kinderen tijdens de basisschoolperiode nog zo onbevangen zijn en openstaan voor allerlei nieuwe gedachten onjuist is. Daarom moeten we in die periode al die openheid stimuleren.

Het project gaat niet specifiek over christelijk of reformatorisch onderwijs, maar misschien zit daar toch een extra motivatie om hier iets mee te doen. Is het vermogen om je in te leven in een ander niet een belangrijke factor in de liefde tot die ander? Als ik die ander blij wil maken, moet ik me dan niet inleven in wat hij of zij belangrijk vindt, graag heeft, denkt en voelt?

Het vermogen om die vragen te beantwoorden, is eigenlijk precies wat het ontwerpen voor een ander ook vergt. In het christelijk en reformatorisch onderwijs zouden het grote gebod om God lief te hebben en het tweede (daaraan gelijk zijnde) gebod om ook de naaste lief te hebben, een grote plaats moeten innemen. Als dat onderwijs op een leven als christen voorbereidt, is het aanwakkeren van inlevingsvermogen belangrijk. En als iets voor een ander ontwerpen dat inlevingsvermogen stimuleert, zou dat alleen al de geïnvesteerde tijd rechtvaardigen.

Bij het eerste gebod lopen we als mensen natuurlijk snel tegen onze grenzen aan. Je inleven in God, hoe zou een klein mensje dat kunnen? Toch laat God in de Bijbel heel wat van Zichzelf zien, genoeg om erover na te denken hoe je God zou kunnen liefhebben en dienen. Het zou trouwens voor volwassenen ook niet verkeerd zijn om eens wat meer te gaan oefenen in ontwerpen voor een ander. De juf en de meester leren van ”Co-design with kids” waarschijnlijk net zo veel als de kinderen.

De auteur is bijzonder hoogleraar reformatorische wijsbegeerte aan de Technische Universiteit Delft.