Bij wateroverlast denken we snel aan de lager gelegen delen van Nederland. Toch is er ook in hoger gelegen delen in ons land kans op natte voeten. Die overstromingen in de hoger gelegen delen staan niet goed op ons netvlies. Het gaat weliswaar niet over extreme overstromingen met enorme maatschappelijke gevolgen, maar schade is er bij overstromingen evengoed. In de desbetreffende gebieden is het nemen van maatregelen onontkoombaar.

Grote overstromingen hebben zich door de eeuwen heen in de lager gelegen deel voorgedaan. Onder zeeniveau en dicht bij de Noordzee, de Zuiderzee of de grote rivieren. Een combinatie van weersomstandigheden veroorzaakten hier overstromingen: harde wind, water dat opgestuwd wordt, waardoor dijk bezwijken. In de wintermaanden kon kruiend ijs voor grote overlast zorgen bij de rivieren.

Hemelwater

Van recentere datum zijn de overstromingen in de zomer, met name in augustus, als er in korte tijd extreem veel hemelwater valt in de hoger gelegen gebieden. Denk aan verschillende woongebieden in Zuid-Limburg, Hengelo en Enschede. Deze gebieden liggen weliswaar boven NAP, maar toch gaat het daar weleens mis.

De problemen in de genoemde gebieden worden veroorzaakt door hevige clusterbuien, die in korte tijd voor veel neerslag zorgen. In Groenlo (Gelderland) kon bijvoorbeeld het bekenstelsel de hoeveelheid water niet aan, met overstromingen als gevolg.

Tegen buiten de oevers tredende rivieren en beken kan iets worden gedaan. Tegen hevige regenval echter niets anders dan het hemelwater zo snel mogelijk uit het getroffen gebied weg te laten lopen. Voordat er schade aan woningen en bedrijven ontstaat, zoals bij herhaling het geval was.

Om ook de hoger gelegen delen van Nederland veiliger te maken, werden met name de waterschappen (de hoogheemraadschappen werken vooral in de kuststreek) zich ervan bewust dat er werk aan de winkel is. Om water te kunnen afvoeren, is er ruimte nodig voor dat water. Dat heeft geresulteerd in een Deltaprogramma: ruimte voor de rivier. Op tal van plaatsen meanderen beken weer en zijn er bypasses aangelegd.

Zoetwater

De extreem droge zomer van 2018 maakte (opnieuw) duidelijk dat ”het water langer vasthouden” niet alleen noodzakelijk is om veilig te wonen, maar ook om voldoende zoetwater beschikbaar te hebben. Daarom hebben de waterschappen als nieuw doel: hemelwater vasthouden in het gebied waar het valt. Op de heuvels in Zuid-Limburg worden waterterrassen gemaakt. Daardoor is zowel snelle afvoer van water als het vasthouden ervan mogelijk.

Op dit moment worden er voorbereidingen getroffen om meer water in het IJsselmeer te kunnen bergen. Zoet water dat via met name de IJssel op het IJsselmeer uitkomt, moet langer worden vastgehouden. Het waterpeil moet met ongeveer één meter verhoogd worden. De wens om dat te doen, bestond al langer. De noodzaak is na de zomer van 2018 wel duidelijk. Het IJsselmeer is voor een aantal provincies van groot belang bij de verdeling van zoetwater, zodra er een tekort dreigt. Via verschillende inlaatsluizen stroomt water het achterland in ten behoeve van de hele agrarische sector.

Waterschappen zien zich ook in de toekomst gesteld voor de uitdaging om eveneens de hoger gelegen delen van Nederland droog te houden en tegelijk voldoende zoetwater vast te houden.

De auteur verrichtte onderzoek naar bemaling in Nederland in de periode 1880-1920.