Brussel wil een maatschappelijk debat aanzwengelen en gaat de EU-landen en het Europees Parlement om input vragen. In juni volgen voorstellen. Vroegtijdig signaleren van problemen, met een aanpak op maat om de situatie te verbeteren, zou van nut kunnen zijn, opperde Timmermans.

Hij maakte bekend dat tegen Polen een nieuwe inbreukprocedure wordt gestart, omdat Warschau politieke controle uitoefent op rechters en een onrechtmatige tuchtregeling voor hen heeft ingevoerd. De regering heeft twee maanden om te reageren.

Daarnaast waarschuwde Timmermans Roemenië geen maatregelen in te voeren die kunnen leiden tot straffeloosheid van corrupte politici. Ondanks een „constructieve dialoog” met Boekarest is de regering nog niet teruggekeerd naar het goede hervormingspad, zei hij. Er zijn meer dan veertig punten van zorg. „We hebben urgent resultaten nodig, anders zal de commissie in actie moeten komen.”

Het zwaarste instrument om lidstaten tot de de orde te roepen - artikel 7 van het EU-verdrag - wordt niet door iedereen als effectief gezien. Die procedure is ingezet tegen de nationalistische regeringen van Polen en Hongarije vanwege de ondergraving van de onafhankelijke rechtspraak en diverse vrijheden.

Voor een echte sanctie, schorsing van het stemrecht in EU-raden, is echter unanimiteit nodig, en die ontbreekt. In het geval van Hongarije is er zelfs geen meerderheid om een hoorzitting te organiseren. Volgens Timmermans is er een groeiende consensus dat er meer moet worden gedaan.