Jeroen Bol, voorzitter van de Jules Isaac Stichting (JIS), haalde die uitspraak zaterdag in Veenendaal aan tijdens zijn lezing op de studiedag over ”Messiaans Jodendom in onze tijd”. De JIS, opgericht in 2015, verzet zich tegen vervangingsdenken, de gedachte dat de kerk in plaats van Israël is gekomen, en anti-judaïsme.

In een historisch overzicht van het messiasbelijdend Jodendom liet Bol zien hoe in de Vroege Kerk het vervangingsdenken opkwam. „In het jaar 110 stelt Ignatius dat Joden niet langer de wet moeten houden”, zo begon hij. „In het Nieuwe Testament is het nog de vraag of de gelovigen uit de volkeren zich moeten houden aan de Thora. Nog geen eeuw later is het de vraag of Joden de wet wel mogen houden.”

Er verandert volgens Bol pas iets wanneer de Reformatie aandacht gaat vragen voor het Oude Testament. „In de achttiende eeuw geeft graaf Ludwig von Zinzendorf, de oprichter van de Hernhutters, voor het eerst in 1600 jaar ruimte voor Joodse gelovigen en hun eigen leefwijze binnen de kerk. Ook de Franse Revolutie heeft een belangrijke rol gespeeld door de komst van burgerrechten in Europa.”

Besnijdenisdienst

Dr. Michael Mulder, universitair docent Nieuwe Testament en Judaïca aan de Theologische Universiteit Apeldoorn (TUA), stelde dat er in de praktijk vandaag de dag nog steeds weinig ruimte is voor een Joodse identiteit binnen de kerk. „Ik heb nog nooit een christelijk gereformeerde besnijdenisdienst meegemaakt”, zei dr. Mulder. „U kunt er een beetje om lachen, maar het laat precies zien dat deze gedachte mijlenver van ons vandaan staat.”

Waar de ruimte binnen de kerk in de ogen van dr. Mulder veel te wensen overlaat, noemde hij de relatie tussen Messiasbelijdend Jodendom en orthodox Jodendom nog veel moeilijker. „Ik heb mij laten vertellen dat er rouwrituelen worden uitgevoerd wanneer iemand vanuit de Joodse gemeenschap Messiasbelijdend wordt. Voor veel Joden zijn christenen de vijand. Als je kijkt hoe de Joden in het christelijke Europa zijn behandeld, en welke rol Engeland in Palestina heeft gespeeld, is dat beeld niet verwonderlijk. Dit heeft als resultaat dat het Messiasbelijdend Jodendom geen brugfunctie kan vervullen tussen kerk en synagoge.”

Inmiddels is er een sterke groei van het Messiaans Jodendom waar te nemen. Dit moet volgens dr. Mulder niet verklaard worden door de bekering van Israël, maar door Messiasbelijdende Joden die emigreren naar Israël. Bovendien blijkt er vandaag de dag in Israel veel meer ruimte te zijn voor het Messiasbelijdend Jodendom. „Daarnaast zou je kunnen zeggen dat dit verschijnsel een vrucht is van het postmodernisme.”

Uitdagingen

Daniël Drost, die onderzoek doet naar vormen van kerk-zijn in deze tijd, besprak de uitdagingen die het Messiasbelijdend Jodendom meebrengt voor de kerk. Hij stelde, in navolging van de Messiasbelijdende Joodse theoloog Kinzer, dat de kerk de zending onder Joden moet overlaten aan de Joden zelf en dat de kerk zich moet richten op de volkeren.

Deze tweedeling ziet Drost ook in de kerkleer: „Idealiter zouden Joodse en christenen uit de volkeren gezamenlijk moeten samenkomen, maar we moeten ons realiseren dat we leven in het voorlaatste, om een term van de Duitse theoloog Bonhoeffer te gebruiken. We zijn nog niet verlost en zien slechts de eerstelingen.”