„Laat EU-landen elkaar de maat nemen”
EU-landen gaan elkaar mogelijk jaarlijks beoordelen over de staat van de rechtsstaat, net zoals dat gebeurt met begrotingen. Zo’n zogenoemde peer review moet ertoe bijdragen dat lidstaten principes zoals onafhankelijke rechtspraak en rechtsbescherming niet uithollen en geen mensenrechten schenden.
Deelname is vrijwillig, maar de bedoeling is dat iedereen meedoet. Nederland is voorstander van zo’n mechanisme om de Europese kernwaarden te beschermen.
De Duitse minister voor Europese Zaken Michael Roth en zijn Belgische collega Didier Reynders presenteerden het initiatief tijdens een EU-vergadering in Brussel. Er was unanieme steun voor het instellen van een werkgroep voor de uitwerking, zei Reynders. Die kan eind dit jaar klaar zijn. „Het signaal van vandaag is dat we een unie van waarden zijn”, aldus Roth. „Een enorme stap voorwaarts. Europa is niet alleen een markt.”
Het plan voorziet niet in sancties voor het geval wordt vastgesteld dat een land buiten de lijnen loopt, zoals bij de strafprocedure in artikel 7 van het EU-verdrag waarin Polen en Hongarije zijn verzeild geraakt vanwege hun vermeende ondergraving van de rechtstaat. Er liggen al wel voorstellen om de uitkering van EU-subsidies afhankelijk te maken van naleving van de rechtsstatelijke principes.
Of er voldoende steun is voor het plan moet nog blijken. Een oproep van het Europees Parlement voor een jaarlijkse ‘rechtsstaat-apk’ werd vorig jaar afgehouden door de Europese Commissie en de lidstaten.
