RD-enquête: Eerste Kamer direct kiezen populair
Moet de Eerste Kamer direct worden gekozen? Family7, de Reformatorische Omroep en het Reformatorisch Dagblad hielden een enquête. Bijna 40 procent van de respondenten ziet wel wat in een rechtstreekse verkiezing van senatoren, blijkt uit de antwoorden. Invullers werd gevraagd hoe ze tegen de verkiezingen aankijken.
Woensdag 20 maart kan elke kiesgerechtigde Nederlander stemmen op kandidaten voor de Provinciale Staten. De gekozen Statenleden kiezen op maandag 27 mei de leden van de Eerste Kamer. Dit wordt een zogenoemde getrapte of indirecte verkiezing genoemd.
Nog geen 5 procent van de invullers van de enquête vindt dat de Eerste Kamer afgeschaft moet worden. Volgens Mirjam Bikker, lijsttrekker voor de ChristenUnie in de Eerste Kamer, zien mensen dat de Senaat „een eigen rol heeft. Thuis kijk je ook twee keer naar iets voor je beslist; mensen vinden het fijn als dat met wetten ook gebeurt. In de Eerste Kamer worden vragen in alle rust gesteld, bijvoorbeeld of een wetsvoorstel wel staatsrechtelijk in orde is, en of het wel iets oplost.”
Ook Peter Schalk, SGP-lijsttrekker in de Senaat, noemt rust als positief punt. „Dat er naast de Tweede Kamer ook een Eerste Kamer is, zorgt ervoor dat er zorgvuldiger wetgeving ontstaat. In de Eerste Kamer is er meer rust, ook om het gedachtegoed van de SGP onder de aandacht van de regering te brengen.”
De politici begrijpen dat veel respondenten vinden dat de Senaat direct gekozen zou moeten worden. Schalk noemt het „logisch” dat veel mensen de Eerste kamer het liefst direct zouden willen kiezen. „Bij directe verkiezingen verwachten kiezers dat je rechtstreeks iets voor hen doet, maar de Senaat reflecteert vooral op wetten die al zijn vormgegeven.”
Bikker: „Als ik tegen mensen zeg dat ik lijsttrekker voor de Eerste Kamer ben, hoor ik vaak: Leuk, dan kan ik op je stemmen. Dan moet ik uitleggen dat het anders werkt, door het systeem van getrapte verkiezingen. Het huidige systeem is niet direct het meest logische. Toch heeft de Eerste Kamer een meerwaarde. Het is belangrijk dat de Senaat zijn eigen karakter behoudt.”
Theo Rietkerk, kandidaat-Eerste Kamerlid noemt de huidige verhouding tussen Eerste en Tweede Kamer „prima. Het politieke primaat ligt bij de Tweede Kamer en bij het kabinet.”
Plicht
Democratische plicht brengt de meeste ondervraagden naar de stembus. Voor pakweg 60 procent is dat de hoofdreden om te gaan stemmen. Voor bijna een op de drie invullers is invloed uitoefenen op de Eerste Kamer de belangrijkste drijfveer.
Opvallende uitkomst is dat slechts 6 procent aangeeft te gaan stemmen om iets te veranderen in de provincie. De campagnes worden beheerst door landelijke thema’s als klimaatbeleid, koopkracht en de samenstelling van de Eerste Kamer. Landelijke partijleiders debatteren met elkaar in grote televisiedebatten. Daarmee overschaduwen ze provinciale politici en lokale thema’s.
Positief
Schalk noemt het „eigenlijk heel positief” dat maar 6 procent van de ondervraagden vooral gaat stemmen om iets te willen veranderen in de provincie. „Dat betekent dat de Provinciale Staten goed werk leveren.” Tegelijk merkt hij op dat er ook een andere reden kan zijn: „Misschien is het goede en belangrijke werk van de provincies minder zichtbaar, zodat burgers niet weten welke veranderingen de provincie kan bewerkstelligen.”
Rietkerk noemt de provincie „het kniegewricht van het been. Als je schopt, zie je de voet. Dat is de gemeente. Het been zelf is het Rijk. Maar zonder het kniegewricht is het lastig schoppen.”
Bijna een op de vijf invullers vindt dat de Provinciale Statenverkiezingen op dezelfde dag gehouden moeten worden als de verkiezingen voor de Tweede Kamer. Daarmee zou de tussentijdse stemronde verdwijnen en kan een regering met meerderheid in beide Kamers besturen. In de huidige stemwijze kan de coalitie tijdens de kabinetsperiode haar meerderheid verliezen in de Eerste Kamer, waardoor onderhandeld moet worden met andere partijen.
Lang niet alle Nederlanders lopen warm voor de provinciale verkiezingen. In 2015 kwam nog niet de helft naar de stembus. Circa 80 procent van de invullers gaf aan de provincie echter juist een belangrijk bestuursorgaan te vinden.
Vrijdag gaan politici van de christelijke partijen uit de Eerste Kamer met elkaar de verbale strijd aan. Het debat, georganiseerd door Family7, de Reformatorische Omroep en het Reformatorisch Dagblad, wordt live uitgezonden via rd.nl en begint om 20.00 uur.
Wie vulde de enquête in?
Zo’n 650 mensen vulden de vragenlijst van Family7, de RO en het RD in. Van hen woont iets meer dan de helft in Zuid-Holland of Gelderland.
Verder is 12 procent van de invullers tussen de 18 en 25 jaar oud; 18 procent zit in de leeftijdsgroep 26-40. De grootste groep (41 procent) is tussen de 41 en 65 jaar. Daarna volgt de categorie 66 jaar en ouder, met 29 procent.
De meerderheid van de invullers (58 procent) denkt op 20 maart SGP te gaan stemmen. Daarna volgt de CU, met 16 procent. De derde plek is voor FvD (8 procent), nog voor het CDA (4 procent).
