Ouders in RD-onderzoek: Balans tussen gezag en gesprek met het kind
Uw peuter weigert groente te eten. Wat doet u? Knijpt u z’n neus dicht, laat u hem achter, biedt u een toetje aan of leidt u hem af? Het recente onderzoek van het Reformatorisch Dagblad over opvoedstijlen (16-2) geeft een inkijkje in reformatorische gezinnen. Ook toont het hoe de huidige ouders hun eigen opvoeding waarderen.
Goeie zet! zo beschrijft een vrouw van 21 het onderzoek. „Opvoeding is van grote waarde binnen een gezin; ik zie dit onderzoek als bewustwording en zelfreflectie voor ouders. Hopelijk zet dit ouders aan het denken: doe ik het op de juiste manier?”
De losse reacties die de geënquêteerden in het onderzoek gaven zijn divers. Zo klinkt er kritiek op de te zwart-wit geachte, gesloten antwoorden op acht concrete opvoedvragen, verdeeld over de leeftijden van 0 tot 21 jaar. Daarin probeerde de redactie telkens de vier bekende opvoedstijlen te laten doorklinken. Deze zijn:
Autoritair: ouders leggen hun kinderen regels op, leggen die niet uit en bestraffen overtredingen.
Toegeeflijk/permissief: ouders zijn betrokken, laten veel toe en straffen niet vaak.
Niet-betrokken/verwaarlozend: ouders laten hun kinderen hun gang gaan.
Autoritatief: ouders geven regels, leggen die uit en overleggen met hun kinderen.
In het onderzoek heette de laatste stijl nog ”democratisch”. Tijdens het schrijfproces is echter besloten die te vervangen voor ”autoritatief”, ”gezaghebbend” in het Engels. Dit om het misverstand te voorkomen dat wordt gedacht dat ouders en kinderen een gelijke stem hebben in allerlei gezinsbeslissingen.
Regels en gesprek
Van de huidige opvoeders in de gereformeerde gezindte stelt 86 procent in het onderzoek dat hij of zij de autoritatieve stijl hanteert: regels in combinatie met gesprek.
Deze houding komt ook terug bij de reactiemogelijkheden. „Er wordt over veel dingen gepraat”, schrijft een 38-jarige moeder van drie kinderen in de leeftijd van 10 tot 15 jaar. „Maar uiteindelijk zijn wij als ouders ”de baas” en kunnen beslissingen voor de kinderen ondemocratisch overkomen. We gaan er niet over stemmen. :)”
„Grenzen mogen worden bevraagd”, stelt een jonge vader van één kind. „Als ouder moet je openstaan voor feedback van je kinderen. Wel hebben de ouders het laatste woord, omdat zij het gezag van God hebben ontvangen, en daarmee ook de verantwoordelijkheid van zulke beslissingen.”
Jonge twijgjes
Nogal wat ouders geven aan minder regels op te leggen en meer te praten naarmate hun kinderen ouder worden. „Zoals mijn vader altijd zegt: „Jonge twijgjes kun je nog buigen.” Mijns inziens hebben jonge kinderen nog niet zo veel in te brengen. Op latere leeftijd werkt dit niet meer, dan moeten ouders meer in gesprek gaan”, meldt een ervaren moeder (45) van vier kinderen (15 tot 24 jaar).
„Autoritair…, dat is mijn opvoedstijl bij kinderen tot 10, 12 jaar. Vanaf die leeftijd zou ik meer het gesprek met hen aangaan”, schrijft een 37-jarige moeder met drie kinderen van 2 tot 6 jaar.
Verschoven stijl
Een 47-jarige moeder van vier kinderen van 5 tot 16 verwacht dat uit het onderzoek komt dat de opvoedstijl wat is verschoven „van autoritair naar meer of minder democratisch.”
Dat klopt. Naast het gegeven dat 86 procent van de huidige ouders zichzelf als een gezaghebbende en uitleggende ouder ziet, blijkt ook dat 60 procent van alle geënquêteerden de eigen opvoeding als autoritair ervoer.
Velen vonden dat overigens prima, en verklaren de opvoedstijl door die te plaatsen in de tijd. Vroeger leek autoritair opvoeden in de gereformeerde gezindte dominant.
„In onze jeugd, de jaren 60-70, werd er veel minder gepraat”, constateert een vrouw van 65. „In de jaren 70-80 was de autoritaire opvoedstijl volgens mij een tamelijk gebruikelijke manier”, reageert een 48-jarige moeder. „Wie had er toen in de gereformeerde gezindte al over ”democratische opvoedstijl” gehoord?”
Tevreden
Ondanks de vrij autoritair ervaren stijl gaven twee van de vijf ouders aan (ongeveer) hetzelfde te willen opvoeden als hun eigen ouders. Ze waren tevreden over de stijl waarin zijzelf zijn opgevoed, of daarin destijds meer de autoriteit dan wel het gesprek centraal stond. „Wij willen wel graag meer voorleven en toelichten, maar inhoudelijk is onze opvoeding niet heel anders”, stelt een 28-jarige moeder van een peuter.
Het voornemen om meer te praten is ook sterk aanwezig bij de een op de drie ouders die hadden voorgenomen zelf anders te willen gaan opvoeden. „Veel meer het gesprek aangaan dan bij voorbaat dingen verbieden” en: „Ik wilde soepeler opvoeden, in de zin van: meer praten met kinderen”, klinkt het.
Tegenwoordig kan die autoritaire stijl niet meer, schrijft een moeder van 47 jaar. „Kinderen moeten vaker voor zichzelf opkomen. Door te overleggen geef je ze bagage mee waarom sommige waarden en normen van groot belang zijn in deze samenleving.”
„Ik merk dat ik meer in gesprek ga dan mijn ouders deden”, schrijft een 39-jarige moeder van een kind van 8. „Ik sluit vaak compromissen, dat werkt bij ons.”
Strengere aanpak
Naast ouders die meer wilden praten in de opvoeding, koos ook 8 procent voor een strengere aanpak. „Ik wil gemaakte afspraken strenger controleren”, schrijft een moeder (53) van acht kinderen van 12 tot 26 jaar die haar eigen opvoeding niet consequent genoeg vond. „Ik denk dat het goed is als jongere kinderen, tot een jaar of 12, niet bij alles op elk moment uitleg hoeven te krijgen. ”Nee” is ook weleens ”nee” en ”ja” is ook weleens ”ja”.”
Een moeder van 48 met twee nakomelingen (7 en 11) geeft het belang van balans in de opvoeding aan. „Het blijft een spanningsveld tussen autoritair –”Eert uw vader en uw moeder”– en democratisch – beter voor de band met de kinderen, maar zonder door te schieten naar ”kinderen bepalen alles/hebben een even zware stem als de ouders”.”
Ook een vader (38) van vijf kinderen van 8 tot 15 jaar bepleit evenwicht in de opvoeding. „Niet streng maar consequent. Anderzijds open gesprekken en overleg. We proberen daar de goede balans in te vinden, tussen gezag, redelijkheid en de persoonlijkheid van het kind.”
Betrokkenheid
Nogal wat ouders benadrukken het belang van betrokkenheid op de kinderen. Een moeder (37) van vier kinderen (7 tot 13 jaar) schrijft: „Ik wil me vooral verdiepen in de kinderen; hen leren kennen en een echte band aangaan.” Een leeftijdsgenote, met een kind van 8: „Ik wilde betrokkener en rechtvaardiger opvoeden dan mijn ouders. De door de Heere aan de ouders geschonken macht/gezag/autoriteit niet misbruiken, maar vanuit Zijn Woord en liefde opvoeden.”
Kijk ook naar de eigenheid van het kind, zegt een moeder (47) van zes kinderen van 6 tot 22 jaar. „Bij het opvoeden leer je ook jezelf kennen. Daarbij is het nooit eenduidig aan te geven welke stijl je hanteert. Het ene kind reageert meer op de democratische stijl; een ander heeft juist baat bij meer autoriteit.”
Eén lijn
„Ik hoop dat jullie in de bespreking van de uitkomsten ook benoemen dat het belangrijk is om als ouders en opvoeders op één lijn te staan”, schrijft een vader (39) van drie kinderen (7 tot 11). „Want juist het één zijn als opvoeders/ouders maakt het gezin een eenheid.”
Een moeder van 37 met drie kinderen in de leeftijd van 0 tot 7 jaar beaamt dat. „Alles bespreek ik met mijn man. Dat is heel fijn, om op één lijn te staan. Maar ook om samen biddend onze weg te vinden in deze verantwoordelijke taak.”
Hoopvol is de opmerking van een 70-jarige oma. „Inmiddels zijn mijn kinderen zelf opvoeder. Het is erg leuk om hun opvoedstijlen te observeren. Degene die –als puber– het meest ageerde tegen onze manier van opvoeden, heeft het meest van allen onze opvoedstijl gekopieerd.”
Behartigenswaardige opmerkingen uit onderzoek
„De Bijbel staat vol met prachtige handreikingen die meer de vinger leggen bij het met verstand, met wijsheid, met lankmoedigheid handelen. Opvoeden is een heilige taak die de gelovigen in navolging van Christus op zich hebben gekregen. Ook al levert het investeren in de opvoeding geen extra inkomen of extra status op, toch –of juist daarom– moeten we goed realiseren waar we mee bezig zijn.”
„Praat met kinderen in plaats van over kinderen! De jeugd heeft het moeilijk, houd ze vast!”
„Wij voelen ons rijk gezegende ouders met onze vijf kinderen. Het geeft ontspanning in het opvoeden als je mag weten dat God er is om je te helpen en je mag weten dat Hij zorgt!”
„Ik breng hoe langer hoe meer de nood van de kinderen bij de Heere.”
„Leestip: ”Zo wordt opvoeden leuk”, door Kevin Leman. Filter de Amerikaanse maakbaarheid eruit. Dan staan er veel waardevolle tips in. Gezag, liefde en respect zijn de kernwoorden. Van harte aanbevolen voor alle ouders!”
„Mooi onderwerp om te onderzoeken. Ik ben benieuwd naar de resultaten. Ik miste vragen over de geloofsopvoeding: hoe om te gaan met kerkgang, onderwijs: in hoeverre hebben kinderen daar iets over te vinden.”
„Als ik nog eens een onderzoek mocht starten onder refo-ouders, zou ik onderzoeken hoe ze de Bijbel toepassen in het dagelijks leven als opvoeder. Dat zegt meer dan welke stijl je hanteert. Een autoritaire ouder die vanuit de liefde tot God en de naaste opvoedt, kan een zeer goede opvoeder zijn. Een democratische ouder zonder liefde tot God wijst z’n kind niet de weg die goed is.”
