Toen in 2013 bekend werd dat de zogeheten olijfbomenpest het zuidelijke deel van Apulië lamlegde, was de reactie van boeren, natuurbeschermers en lokale politici nogal mat.

Ze geloofden niet dat ze te maken hadden met een serieuze plaag. Maar de Europese Unie eiste, zoals gebruikelijk bij de uitbraak van epidemieën, drastische maatregelen. Bomen, ook gezonde, moesten worden gerooid, en een bufferzone moest worden ingesteld. Dat was tegen het zere been van de lokale bevolking. De eerste reactie was om de laboratoria, die in oktober 2013 hadden vastgesteld dat de pest de boosdoener was, in kwaad daglicht te stellen. Zo werden de Universiteit van Bari en het Onderzoekscentrum voor de bescherming van planten (IPSP) ervan beschuldigd moedwillig de bacterie in Europa te hebben gebracht. Door de olijfbomenteelt om zeep te helpen, zou landbouwgrond goedkoop vrijkomen voor de aanleg van zonnepanelen.

Harde maatregelen

Hoe dan ook voerde de Italiaanse regering de Europese eis tot harde maatregelen door. In 2015 kondigde de regering de noodtoestand af voor het gebied, maar ook zij kreeg te maken met tegenwerking van de lokale bevolking en in sommige gevallen van gemeenten. Een regeringsdecreet vorig jaar verplichtte boeren chemische bestrijdingsmiddelen in te zetten, maar dat werd door acht gemeenten geboycot. Italië riskeert sancties van de Europese Unie omdat zij zich niet houdt aan de maatregelen om de epidemie te stoppen.

De zogeheten xylella-bacterie was onbekend in Europa tot in oktober 2013, toen hij in Apulië opdook. De microbe wordt overgedragen door insecten van de zogenaamde cicade-familie. De bacterie voorkomt dat de boom water kan opnemen met als gevolg dat de bladeren geel worden. Binnen vijf jaar droogt de boom geheel uit en sterft hij.

Geen remedie

Er bestaat geen remedie tegen de ziekte. Preventieve middelen zijn het op grote schaal spuiten van bestrijdingsmiddelen. Andere maatregelen zijn de boom strak met netten te omhangen en gras en onkruid geregeld te maaien zodat wordt voorkomen dat insecten de stam bereiken.

De olijfbomenteelt is de belangrijkste vorm van landbouw in Apulië. De olijven worden voor bijna 100 procent gebruikt voor olijfolie. Voor de uitbraak van de ziekte was Apulië goed voor een derde van de olijfolieproductie van Italië, een van de grootste producenten ter wereld.

Zes jaar geleden telde Apulië meer dan 60 miljoen bomen, waaronder zeker 300.000 stuks ouder dan een eeuw. Veel van die honderdjarigen, die de beste olie voortbrengen, zijn geveld. De bedrijfstak is in zware crisis en het treft ook alle toeleverende sectoren. De bufferzone is in vijf jaar tijd zo’n 100 kilometer opgeschoven. De bacterie is inmiddels ook in Spanje aangetroffen.