„Het is nu aan ons om de positie van Europa op het wereldtoneel veilig te stellen”, aldus premier Mark Rutte in een speech in de Zwitserse stad Zürich. „Macht is geen vies woord” in een onzekere wereld met meerdere landen als machtscentrum, stelde hij.

De toespraak van Rutte op de universiteit van Zürich, de zogenoemde Churchill-lezing, geldt als prestigieus. Eerder spraken daar onder anderen leiders van de belangrijkste Europese instellingen. In 1946 hield de Britse leider Winston Churchill er zijn beroemde speech.

Het was de derde grote buitenlandse speech van de premier over Europa in korte tijd, na die van vorig jaar in Berlijn en Straatsburg. Rutte wordt vaak genoemd als opvolger van Europees president Donald Tusk.

De premier wil voorkomen dat Europa in de wereld op de tweede of derde plaats belandt, of het nu gaat om de handel, veiligheid of zekerheid van de energie. Europa moet minder naïef en meer realistisch handelen. „Persoonlijk ben ik, na ruim acht jaar in functie, tot de conclusie gekomen dat zo nu en dan streetwise zijn, ook een vorm van wijsheid is.”

Rutte wijst op de wereldwijde ontwikkelingen de laatste jaren. De Verenigde Staten namen afstand van hun leiderschap, China kwam op en Rusland keerde terug op het wereldtoneel. „Een groeiend aantal landen en politieke leiders lijkt te geloven dat internationale betrekkingen een zero-sum-spel zijn”, waarbij winst voor de één altijd verlies inhoudt voor de ander. „Dit betekent dat de EU, die is gebouwd op de kracht van principes, steeds meer wordt geconfronteerd met de principes van macht.”

Rutte vindt dat de EU haar eigen belangen moet nastreven. Macht en principes sluiten elkaar niet uit. Ze gaan hand in hand, betoogde hij. Want zonder macht kan „ons continent altijd gelijk hebben, maar het zal zelden relevant zijn, om een uitdrukking te parafraseren die soms op de Nederlanders wordt toegepast.”