Kennelijk heb ik de verkeerde tijd van het jaar uitgekozen, en het verkeerde tijdstip van de dag. Het is aansluiten in een enorme rij van mensen. Een bordje op een paal meldt dat het nog anderhalf uur zal duren voor de ingang van het Vaticaans Museum bereikt is. Een half uur later staat er opnieuw zo’n bordje. Het klopt, nu is het nog een uur naar de entree. Opgeven is natuurlijk ongepast. En er valt niets te mopperen, de zon schijnt.

De controlepoortjes komen ten slotte in beeld; er ontstaat onrust in de rij. Het voorsorteren vraagt om strategie; ik kies de verkeerde en moeten veel mensen die eerst nog achter mij schuifelden, zien voorgaan. Ach, het is vakantie, tijd genoeg dus.

De ingang van het Vaticaans museumcomplex bevindt zich op het noordelijkste puntje van Vaticaanstad, op ongeveer 600 meter afstand van de Sixtijnse Kapel. Maar de route in het gebouw lijkt wat op een winkeltocht door Ikea. De reisafstand tussen ingang en kapel is dus minstens het drievoudige en je bent verplicht de hele collectie te bezichtigen.

Selfies

Daar komt trouwens weinig van terecht. Het ziet zwart van de mensen. De drommen schuifelen in de richting van het einddoel, de Sixtijnse kapel. De eerste kunstwerken probeer je nog in je op te nemen. Het kostte immers al zo veel moeite om hier te komen. Maar het zicht op de kunstwerken wordt ontnomen door de omhooggehouden smartphones, het horen vergaat je vanwege het geschreeuw om je heen. Het zijn vooral Chinezen die luidkeels de aandacht opeisen. Ze roepen, lachen, dringen voor en zijn vooral druk met het maken van selfies. Zo schuifelt de stoet der ‘pelgrims’ voort. Trap op, trap af, van gang naar gang. Enigszins murw bereik je uiteindelijk de Sixtijnse Kapel.

Je probeert de schilderingen tot je te nemen, de diverse Bijbelse voorstellingen zijn herkenbaar, de bijkans pompeuze vertellingen in fresco’s zijn imponerend. Het hoogtepunt bevindt zich zo’n twintig meter boven je hoofd: het beschilderde koepeldak. Tussen 1508 en 1512 lag Michelangelo Buonarroti hier op speciale steigers, op zijn rug de meest weergaloze voorstellingen uit zijn carrière te schilderen. Een prestatie, waarvan hij zelf dacht het nooit voor elkaar te krijgen. Maar ja, om de prestigieuze klus over te laten aan een concurrent, dat ging hem te ver.

Het duurt niet lang of je nek protesteert tegen de onnatuurlijke hoek waarin deze geforceerd is. Het leidt tot lichte duizeligheid. Terug naar de werkelijkheid op ooghoogte: de nekharen en uitstaande oren van je voorganger, de rugtas, smartphones, fototoestellen van de drommen des volks en de zwaaiende gidsvlaggetjes van de leidslieden. Daar is weinig verhevens aan. Wat beduusd kantel je tenslotte het museum weer uit. Was dit het nu? Dit was het nu. Maar, thuisgekomen kun je zeggen dat je de Vaticaanse Musea hebt bezocht, in de Sixtijnse Kapel bent geweest en het ”Laatste Oordeel” van Michelangelo hebt bewonderd.

Beleving

Natuurlijk had je het bezoek aan de Sixtijnse Kapel niet willen missen. Maar was het –achteraf bezien– echt nodig geweest? Ja, zeker wel als het gaat om de beleving. Niet als het gaat om de informatie, want die kun je beter uit boeken halen. Of nu in de Amsterdamse Beurs van Berlage ophalen. De Beurs heeft de Sixtijnse Kapel namelijk in huis gehaald. Van de meeste muur- en plafondbeschilderingen uit de kapel zijn „fotomechanische kopieën” (eerder heetten dat facsimile’s) op groot formaat gemaakt. De plafondschilderingen liggen nu in het midden van de zaal op de grond. De foto’s van de wandschilderingen en van de Bijbelse profeten en de mythologische profetessen (sybillen) staan aan de rechter- en linkerzijde van de zaal. Fresco’s van Bijbelse geschiedenissen als die van David en Goliath en de koperen slang staan aan het eind van de zaal met daarnaast de altaarschildering van ”Het laatste oordeel”. Alle afbeeldingen kunnen in alle rust –hier is genoeg ruimte en er zijn niet teveel mensen– worden bekeken.

Even belangrijk is de uitleg bij de afbeeldingen. Een audiotour is bij de prijs inbegrepen. Michelangelo wordt sprekend ingevoerd en hij gidst je als het ware langs de kunstwerken. Het plaatst je even terug in de zestiende eeuw. De ‘kunstenaar’ vertelt hoe de paleiskapel aan het eind van de vijftiende eeuw eerdere godshuizen van de pausen vervangt. Het is Baccio Pontelli die in opdracht van paus Sixtus IV de kapel ontwerpt. Voor de beschildering van de muren worden de beroemdste kunstenaars van die tijd gevraagd: Roselli, Perugino, Ghirlandaio en Botticelli. De kunstenaars hebben een hechte samenwerking gehad volgens de audiogids Michelangelo. Kijk maar goed, zegt hij. Op vier van de schilderingen komt het kleine witte hondje van Roselli terug.

Wet en genade

De twaalf muurschilderingen sluiten op elkaar aan. Na de verbeelding van het leven van Mozes en de reis van de Israëlieten door de woestijn volgen de schilderingen van de omwandeling van de Heere Jezus. De Oudtestamentische tijd van het leven onder wet wordt vervolgd door de Nieuwtestamentische tijd van het leven onder de genade.

In 1506 krijgt Michelangelo, vanwege zijn vernieuwende stijl van werken, opdracht om het koepeldak en de altaarmuur te beschilderen. Hij talmt twee jaar, ziet er tegenop, voelt zich in de eerste plaats beeldhouwer. Vervolgens werkt hij vier jaar nagenoeg onafgebroken aan dit project. De scheppingsdagen, de zondeval, het offer van Noach, de zondvloed en op de altaarwand het ”Laatste Oordeel”. Bij de voorbereiding maakt de kunstenaar gebruik van onder meer de Bijbelexegeses van Augustinus en Bonaventura. Soms kiest hij een eigen weg. Bij de verbeelding van de uitstoting uit het paradijs schildert hij Adam en Eva niet gekleed in dierenvellen, maar kiest hij voor een ontluisterende naaktheid. Bij de zondeval wijst de audiotour op de verbinding die Michelangelo legt tussen het kwaad –een duivelse gedaante– en Adam en Eva; zij vormen een cirkelvormig geheel.

Na twee uur door de zaal dwalen en luisteren en kijken, en opnieuw luisteren naar de Bijbels onderbouwde uitleg is het tijd. Je hoofd is vol. Maar je hebt de Sixtijnse Kapel nu echt gezien.

Expositie

”A different view” is tot en met 12 mei 2019 te zien in het keldergewelf van de Beurs van Berlage in Amsterdam. www.beursvanberlage.com