Sinds de vervanging van de basisbeurs door het huidige leenstelsel in 2015 moeten studenten van wie ouders niet bijspringen geld lenen om een opleiding te kunnen volgen. Later, na beëindiging van hun studie, moeten zij deze lening met rente terugbetalen.

Dat is ook het onderscheid met de basisbeurs, die eerder werd verstrekt. Weliswaar was destijds de klacht dat die onvoldoende was om van te leven, maar het voordeel voor de student was dat die niet terugbetaald behoefde te worden. Bovendien legde die een bodem in de kas van de student. Jongeren die nu gebruikmaken van het leenstelsel moeten later wel hun schuld vereffenen, ook al wordt het huidige leenstelsel enigszins misleidend „studievoorschot” genoemd. Die term suggereert dat men het geld voor de studie krijgt. Maar daar is geen sprake van.

Een van de overwegingen om het leenstelsel te introduceren, was dat het volgen van een studie een investering is in de toekomst. Afgestudeerden krijgen een beter betaalde baan. Dus het terugbetalen van die investering is logisch. Dat is een redelijke gedachtengang, mits een ex-student inderdaad een goed betaalde werkkring vindt. De praktijk leert dat dit niet altijd het geval is. En er zijn ook voorbeelden van mensen die buiten hun schuld niet aan het werk komen.

Een ander motief was dat studenten sneller zullen studeren als ze daardoor minder behoeven te lenen. Ook dat klinkt aannemelijk. En tegelijk zit daar een belangrijke oorzaak van de stress.

Nu is enige stress op zichzelf genomen niet verkeerd. Het kan juist aanzetten tot betere prestaties. Maar het wordt problematisch als de stressfactoren een negatief effect hebben op de gezondheid en prestaties van mensen. Het onderzoek van Motivaction wijst in die richting, al trekt het niet keihard die conclusie. En zouden meer factoren van invloed kunnen zijn.

De gedachte dat studenten vooral feesten en lanterfanten, is een cliché uit oude tijden. Het blijkt vandaag de dag bepaald niet meer op te gaan. Studenten moeten hard werken. Daar is ook niets mis mee. Maar die omslag is feitelijk al gemaakt toen de basisbeurs het oude stelsel van studiefinanciering verving.

Het onderzoek van Motivaction geeft aanleiding na te denken over aanpassing van het huidige leenstelsel. In ieder geval zou bekeken moeten worden of de voorgenomen renteverhoging op studieschulden kan worden afgeblazen. Daarnaast zou een oplossing gevonden moeten worden voor het nadelig effect dat studieschuld heeft op het verdere leven aan een afgestudeerde. Want juist dat sombere perspectief maakt dat veel studenten gestrest raken.