Rutte kán aftaaien richting Europa; maar niet geruisloos
Stel dat het onvoorstelbare gebeurt: Rutte vertrekt naar Brussel. Kan hij zich dan zomaar laten vervangen door, bijvoorbeeld, Edith Schippers? Nou, nee. Dan komen verkiezingen in zicht.
Baudet (FvD) verwijst er continu naar. „Jawel meneer Rutte, dat zegt u nu wel, maar daar kopen wij niets voor. U hebt nog maar één doel voor ogen: de stoel van Juncker of Tusk.” Gênant, insinuerend en ook een beetje flauw.
Anderzijds: volstrekt uit de lucht gegrepen is de gedachte niet. Is het niet naïef en al te Nederlands gedacht als je meent dat dit soort politici hun carrière niet plant, maar bescheiden afwacht wat er op hun pad komt? Natuurlijk denkt Rutte na over zijn kansen op het Europese toneel. En natuurlijk geeft hij dat niet openlijk toe.
Dat hij kanshebber is om na de zomer de Pool Donald Tusk op te volgen als voorzitter van de Europese Raad, wordt in EU-kringen algemeen aangenomen. En wie zou er voor zo’n functie geschikter zijn dan “onze Mark”, politiek evenwichtskunstenaar bij uitstek? Daar komt nog bij: wie Tusk opvolgt bepalen de leiders van de grote EU-lidstaten, die de aimabele Rutte, zegt men, goed gezind zijn.
Er is slechts één probleem: hoe komt een zittend premier fatsoenlijk uit Nederland weg? Want het Tusk-treintje komt maar één keer langs, in november 2019. De termijn van dit kabinet duurt tot maart 2021.
Dat het nog nooit gebeurd is dat een dienstdoend premier voortijdig zijn post verliet, is niet het grootste obstakel. Want wat niet is, kan komen.
Prangender is de vraag hoe de premier zijn vertrek in het vat moet gieten. Vanzelfsprekend wil hij eerst de Statenverkiezingen afwachten. De uitslag daarvan bepaalt mede hoe misbaar of onmisbaar hij in Nederland is.
Maar daarna? Zou hij door opzettelijk tegen de schenen van de coalitiepartners te schoppen een kabinetscrisis kunnen forceren? Om dan in de verkiezingstijd die daarop volgt zijn handen vrij te hebben om zijn koffers te kunnen pakken? Mmm, zó maakbaar is de politiek gewoonlijk niet.
Dan maar gewoon opstappen? Zo van: „Dag jongens, het is mooi geweest. Ik ga. Enne, jullie kennen Edith Schippers nog wel, toch? Zij heeft nu de sleutels van het Torentje. Succes met alles!”
Zeker, voor de VVD zou dit een aantrekkelijke route zijn. Immers, als Kamerverkiezingen samenvallen met het vertrek van een reeds lang zittende premier, krijgt diens partij meestal klop. Daarover konden Lubbers en Kok en daarover kan Balkenende meepraten. Dat scenario vermijden de liberalen wanneer zij erin zouden slagen een ‘geruisloze’ premierswissel tot stand te brengen.
Toch zal het zo niet gaan. Het is immers niet aannemelijk dat CDA, D66 en CU een dergelijke gang van zaken zullen slikken. Want hoewel het staatsrechtelijk niet problematisch is om een premier tussentijds te vervangen, zullen zij toch zeggen: samen uit, samen thuis.
En geef ze eens ongelijk. Rutte vormt de spil en het cement van deze coalitie. Hij is de verbinder die desnoods water en vuur weet te mixen.
En bovendien: heeft de VVD bij de laatste Kamerverkiezingen Rutte niet naar voren geschoven als kandidaat premier? Zo iemand mag dan niet tussentijds de benen nemen. Daarom, als Rutte weg gaat, is het kabinet weg.
Let wel: áls. Of het gebeurt, weten we niet. Goed werkende glazen bollen zijn nogal zeldzaam. Zeker aan het Binnenhof.