De Amerikaanse ambassadeur in Duitsland stuurde dreigbrieven naar bedrijven die betrokken zijn bij Nord Stream 2, de directe gaspijpleiding van Rusland naar Duitsland. Litouwen begrijpt hem.

Het prikkeldraad krult om het hek, de videocamera loert bij de ingang, de staatsbewakers houden nauwlettend het bootje dat aanmeert in de gaten. „Dit is een strategisch object”, legt Rytis Savickis van KN uit. KN is een logistiek energiebedrijf in de Litouwse havenstad Klapeida. „Het gaat om onze energieonafhankelijkheid.” Het bootje pikt twee medewerkers op van de Onafhankelijkheid, een voormalig schip dat is omgeturnd tot een LNG-terminal.

Tankschepen met LNG (liquid natural gas, vloeibaar gas) uit andere landen, meren aan bij de Onafhankelijkheid. Die verwerkt het gas voor huishoudelijk en industrieel gebruik.

Zelfstandig

De Onafhankelijkheid is hét symbool van het zelfstandige energiebeleid van Litouwen. Tot de komst van de LNG-terminal in 2014 lag het Baltische land aan de Russische energieketting. In 2013 publiceerde de Europese Commissie een rapport waarin Litouwen voor zijn energie voor 80 procent afhankelijk was van Rusland. Het gas kwam volledig uit het buurland. Door dit monopolie bepaalde het Russische gasbedrijf Gazprom de prijs, want Litouwen had geen andere keus. In het ergste geval, zo vreesde Vilnius, kon Moskou de gaskraan dichtdraaien om politieke druk te zetten op Litouwen dat in 1991 onafhankelijk werd van de Sovjet-Unie. In 2006 sloot Rusland een oliepijpleiding naar het Baltische land.

Gekanteld

De komst van de Onafhankelijkheid heeft de energieverhoudingen met Rusland gekanteld. Vilnius kan voortaan vloeibaar gas kopen over de hele wereld. Niet langer kan Gazprom een gasprijs opleggen aan Litouwen. Het moet nu concurreren met andere leveranciers.

Waar Litouwen zich ontdoet van het Russische gasmonopolie, ziet het Baltische land met lede ogen aan dat de EU maar geen genoeg krijgt van Russisch gas. De jongste doorn in het Litouwse oog is Nord Stream 2, de toekomstige, directe gaspijpleiding via de Oostzee van Rusland naar Duitsland. Voldoende om 26 miljoen huishoudens van gas te voorzien. Nederland hoopt hiervan te profiteren nu de Groningse gaskraan dichtgaat. Het Nederlands-Britse olie- en gasconcern Shell betaalt mee aan het project.

Verdeel-en-heers

Litouwen vreest een verdeel-en-heers-tactiek van Moskou, schrijft Aurellija Vernickaite, adviseur van de Litouwse energieminister in een e-mail. Midden-Europese EU-landen en Oekraïne komen alleen te staan tegenover Rusland. Momenteel gaat het Russische gas door deze doorvoerlanden. Met Nord Stream 2 staan zij buitenspel. Gazprom, de Russische staat, heeft ruim vijftig procent van de aandelen in het bedrijf, kan de gasprijs bepalen en de kraan dichtdraaien, zonder dat Duitsland en Nederland daarvan wat merken. „Nord Stream 2 brengt de solidariteit van de EU-lidstaten in gevaar.”

De EU had juist afgesproken om minder afhankelijk te worden van Russisch gas. Een in 2015 opgerichte energie-unie moet zorgen voor meer energieveiligheid. Nord Stream 2 staat daar haaks op, meent Vernickaite.

Deze argumenten klinken ook in Letland, Estland, Polen, Slowakije, Oekraïne (ze zuchtten in de vorige eeuw onder het Sovjetbewind) en in de Verenigde Staten. Zij zijn fel gekant tegen het gasproject. De aanleg ligt extra gevoelig door kwesties als de Russische annexatie van de Krim en Russische cyberaanvallen.

Vooral de VS, zelf LNG-leverancier, laat van zich horen. Donald Trump beet zijn collega Angela Merkel vorig jaar toe dat Duitsland zich laat controleren door Rusland. Zeker 40 procent van het door Duitsland gebruikte aardgas komt uit Rusland. Deze week kwam naar buiten dat de Amerikaanse ambassadeur in Duitsland dreigbrieven stuurt naar bedrijven die betrokken zijn bij de aanleg van Nord Stream 2. Hij waarschuwt voor sancties en verhoogt daarmee de druk op Berlijn.

Brief

Ook de Amerikaanse ambassadeur in Den Haag voert actie tegen het gasproject door een brief in De Telegraaf te plaatsen.