Een doorsnee oudjaarsdag verloopt jaar in jaar uit min of meer hetzelfde. De hele dag is het onrustig, maar in de loop van de avond neemt het aantal knallen per minuut sterk toe.

Als de duisternis invalt, wordt de lucht geregeld verlicht door een schitterende uitbarsting van een vuurpijl. Tegen twaalven wordt het rustiger, maar het is de stilte voor de storm.

Lees ook

„Oogziekenhuis verandert tijdens jaarwisseling in veldhospitaal”

Rookdampen

Klokslag twaalf uur in de nacht barst het vuurwerkgeweld los. Wit, goud, rood, groen en blauw siervuurwerk schiet aan alle kanten de lucht in, vergezeld door gillende keukenmeiden, luchthuilers, donderslagen en Chinese rollen. Luttele minuten later is de lucht vergeven van de rookdampen.

Het vuurwerkgeweld in steden en dorpen heeft invloed op de natuur in de wijde omtrek. Of zoogdieren als reeën of overwinterende vleermuizen hinder ondervinden van vuurwerk is niet bekend, maar vogels hebben er zeker last van.

„Vogels vliegen op tijdens het oudjaarsvuurwerk en blijven lange tijd in de lucht,” aldus Vogelbescherming Nederland. „Pas na een uur, als het ergste kabaal voorbij is, strijken ze weer neer.”

Dat is in de winter, als vogels zuinig moeten zijn met energie, risicovol. „Een veilige plek vinden, lukt de vogels niet; de hartslag loopt op. Het is daarom niet vreemd dat ze zich soms in blinde paniek doodvliegen tegen ramen, hoogspanningskabels en andere hoge obstakels.”

Dat komt vooral door het eenmalige karakter van een nacht vol vuurwerk. Aan regelmatig lawaai of geflits wennen vogels wel.

Radarbeelden van het KNMI geven een indruk van de bewegingen van vogels. „Het lijkt alsof in heel Nederland de vogels het luchtruim kiezen,” vertelt dr. Hans van Gasteren, onderzoeker bij de Universiteit van Amsterdam, de Luchtmacht en Sovon.

Het gaat vooral om watervogels als ganzen, eenden, meeuwen en steltlopers. Massaal stijgen ze op naar hoogten tot 800 meter, veel hoger dan ze normaal vliegen. Het gaat om honderdduizenden, mogelijk miljoenen vogels.

Fijnstof

Als het vuurwerkgeweld minder wordt en de kruitdampen neerdalen, is de overlast nog niet voorbij. In de lucht bevindt zich een hoge concentratie fijnstof. Daarin zitten ook zware metalen zoals barium, antimoon, strontium en koper, die schadelijk zijn voor mens en dier. Koper bijvoorbeeld is in hoge concentraties giftig voor planten en waterdieren, schrijft de stichting Milieu Centraal. Bijna 20 procent van het koper in het oppervlaktewater komt van vuurwerk.

Om problemen voor vogels te voorkomen, wijzen Vogelbescherming Nederland en Milieu Centraal erop dat het beter is om geen vuurwerk af te steken bij natuurgebieden, illegaal vuurwerk te vermijden omdat ze zeer giftige stoffen bevatten en afval zo snel mogelijk op te ruimen om daarmee te voorkomen dat schadelijke stoffen in het milieu terechtkomen.