Op 16 december vorig jaar vonden er presidentsverkiezingen plaats in Madagaskar, een eilandstaat die zo groot is als Frankrijk en Nederland samen. De internationale pers besteedde weinig aandacht aan deze verkiezingen. Pas toen eind februari de staat van beleg in de hoofdstad Antananarivo werd afgekondigd, leken de persbureaus nieuwsgierig te worden. De kritische houding die het Westen laat zien ten aanzien van de ontwikkelingen in Zimbabwe, zou in Madagaskar eveneens een zeer welkome zijn voor de democratische beweging.

De machtsstrijd in Madagaskar speelt zich af tussen demissionair president Didier Ratsiraka en oppositieleider Marc Ravalomanana, burgemeester van de hoofdstad Antananarivo.

Toen eind januari de officiële verkiezingsuitslag bekend werd gemaakt door het hoge constitutionele hof, werd het oordeel gebaseerd op cijfers van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Beide kandidaten zouden minder dan 50 procent van de stemmen hebben, wat een tweede ronde noodzakelijk maakt. Volgens het consortium van maatschappelijke groeperingen, waaronder de gezamenlijke kerken, dat als waarnemer zeer consciëntieus aan de verkiezingen heeft deelgenomen, heeft Ravalomanana echter meer dan 50 procent van de stemmen behaald en is een tweede ronde derhalve overbodig en zelfs ongrondwettig. Het regime-Ratsiraka weigerde hun voorstel om tot een hertelling over te gaan.

De hoofdstad was in januari en februari het toneel van massale demonstraties en stakingen. Dagelijks gingen honderdduizenden mensen de straat op om op vreedzame wijze duidelijkheid over de uitslag te eisen. Uiteindelijk heeft de zittende president Ratsiraka de noodtoestand uitgeroepen.

Ravalomanana onderhandelde wekenlang, maar zonder resultaat. Internationale bemiddeling door de Organisatie van Afrikaanse Eenheid en door parlementariërs uit diverse Franstalige landen bracht de partijen niet nader tot elkaar. Telefoontjes van VN-secretaris-generaal Annan mochten evenmin baten. Uiteindelijk heeft Ravalomanana zich op 22 februari ten overstaan van een enorme menigte laten uitroepen tot president en vormde vervolgens een regering. Ratsiraka kondigde daarop voor de hoofdstad de staat van beleg af, maar het lijkt er nu op dat de militairen in de hoofdstad voor Ravalomanana hebben gekozen. De ministers van het nieuw gevormde kabinet hebben inmiddels onder het toeziend oog van de militairen hun posten op de ministeries ingenomen.

Nu de regering-Ratsiraka haar greep op de hoofdstad is kwijtgeraakt, heeft zij de wijk genomen naar de kustplaats Tamatave, traditioneel een sterke basis van de regerende Arema-partij, en die uitgeroepen tot hoofdstad van het land.

Klucht
Het lijkt een klucht in een bananenrepubliek. Twee presidenten, twee regeringen en twee hoofdsteden. Voor de mensen in Madagaskar is het echter een serieuze strijd voor werkelijke democratie. Partnerorganisaties van ICCO en Novib doen dan ook een dringend beroep op ons om de werkelijkheid van de grove schendingen door Ratsiraka van de democratische rechten van het volk van Madagaskar als uitgangspunt voor meningsvorming te nemen.

Het gaat niet aan het presidentschap van Ravalomanana te veroordelen als een ordinaire staatsgreep. Het gaat om de weigering van de buitenlandse vertegenwoordigingen in Madagaskar en van de internationale gemeenschap om te erkennen dat de verkiezingen tijdens de eerste ronde op schandalige wijze zijn gemanipuleerd door de clan van Ratsiraka. Het gaat er ook om dat deze zelfde internationale gemeenschap niet onvoorwaardelijk de zijde durft te kiezen van de bevolking, die hier op massale wijze tegen in het verweer is gekomen en haar recht opeist. Het voorstellen van een tweede ronde is geen remedie voor het gevoel van onrecht.

Er zijn talloze voorbeelden van onrecht. Zo is de benoeming van zes van de negen rechters van het hoge constitutionele hof ongrondwettig totstandgekomen en direct beïnvloed door Ratsiraka. Elke uitspraak van het hof is daarmee illegaal.

Diverse leden van de oppositie, waaronder Ravalomanana en leden van de magistratuur, zijn met fysieke afstraffingen bedreigd door het bewind van Ratsiraka. Terwijl sommige buitenlandse journalisten spreken over een bezetting van de centrale bank door aanhangers van Ravalomanana, gaat het hier in werkelijkheid om bankemployés die proberen te voorkomen dat dit instituut door het Ratsiraka-regime wordt leeg geplunderd.

Parallellen
De parallellen met Zimbabwe liggen voorhanden. In beide gevallen een oude president die de greep op de werkelijkheid heeft verloren en via grove praktijken en manipulaties probeert de macht te behouden. Een betreurenswaardige overeenkomst is ook dat tijdens het verkiezingsproces in Madagaskar geen internationale waarnemers aanwezig mochten zijn. In Zimbabwe was dat wel de bedoeling, maar de uitwijzing van groepen waarnemers uit onder andere de EU en Zuid-Afrika heeft de mogelijkheden van controle op de verkiezingen sterk verminderd.

In Madagaskar lijkt een poging tot herstel van de oude orde gelukkig niet te lukken, dankzij een sterke volksbeweging, die het ”genoeg is genoeg” met betrekking tot de kleptocratie van Ratsiraka als motto heeft genomen.

De internationale gemeenschap staat voor een lastige besluitvorming. Nederland zal als lidstaat van de EU een rol kunnen en moeten spelen. Daartoe is gedegen informatie een eerste vereiste. We verwachten van onze regering dat de aspiraties van de bevolking van Madagaskar, zoals in Zimbabwe, daarbij serieus in overweging genomen zullen worden.

De auteurs zijn medewerker van Novib en ICCO.