NEE

De stelling klopt niet, want er ligt geen zwaardere verplichting op christenen en kerken om zich het lot van Joden meer aan te trekken dan het lot van enige andere bevolkingsgroep. Het Joodse volk is net als alle andere volken en is als geloofsgroep met een eigen land, geschiedenis, boek en rituelen niet van grotere importantie. Het bijzondere belang van het Joodse volk hoort bij het verleden en is zogezegd uitgedoofd.

De omslag komt in de eerste plaats uit haar eigen geschiedenis op. Die is een aaneenschakeling van incidenten die ervoor hebben gezorgd dat Joden werden weggevoerd, op de vlucht sloegen en hun bijzondere positie verloren. De verklaring uit hun eigen boeken is hun ontrouw aan God. Daarvoor werden zij gestraft en over de aarde verstrooid. Vervolgens is het Joodse geloof overklast door het christelijk geloof. Jezus was een Jood Die door Joden zelf ter dood is gebracht: wederom een incident, maar met verstrekkende gevolgen. De groep volgelingen van Jezus groeide uit tot een wereldwijde kerk die in de loop der geschiedenis helemaal vervreemdde van het Joodse particularisme. De kerk zag zich als een religie voor alle mensen en culturen en wilde haar idealen niet fixeren op een privaat land met een private identiteit.

Het Joodse volk is zodoende op een zijspoor beland en moet anno 2018 toegeven dat de rolverhoudingen vergeleken met de oudheid anders liggen en er niet meer gesproken kan worden van een superieur Joods geloof met superieure bedoelingen voor de wereld. Het Joodse geloof is bovendien, net als alle andere godsdiensten, onderhavig aan secularisme. De godenstrijd is een mythische. Niet de beste god wint, maar de geloofsaanhang die hun boeken en tradities het beste kunnen inpassen in het kritische gesprek met andere wetenschappen, met de op dit moment geldende cultuur en met de dagelijkse realiteitszin van de wereldburger van morgen. Geen vipbehandeling voor Joden dus. Natuurlijk moet niemand wegkijken van toenemend antisemitisme, maar geweld neemt ook toe jegens andere bevolkingsgroepen, zoals de zwarten, de homo’s en zelfs vrouwen.

JA

De stelling klopt vanwege een aantal redenen. De diepste zenuw die door de kerk als ”lichaam van Christus” heen loopt is Joods. Christenen kunnen dit niet ontkennen, vergeten of misprijzen zonder het mes aan de wortels van haar eigen bestaansgrond te zetten. Wie als christen deze afkomst negeert en zijn hoofd afwendt van aanvallen op geestelijke nazaten waar zij zelf uit ontsprongen, verraadt daarmee zijn eigen afkomst en bestaansrecht.

Er is meer aan de hand, want dit misprijzen is niet alleen een uiting van diepe vervreemding. Het wegkijken heeft ook te maken met diepe zelfvertwijfeling van christenen. Het Joodse volk is immers een blijvende herinnering aan het onaf zijn van de kerk. De kerk die vol genade en liefde van Christus is, is dezelfde kerk die Joden vervolgde, de Kristallnacht liet gebeuren, gapend de schouders ophaalde na het drama te Pittsburgh. Het is een kerk die te stellen heeft met zelfverwijt, zelftwijfel en zelfhaat vanwege zo veel misstanden in de geschiedenis van haar bestaan. Telkens als de ”Joodse kwestie” ter sprake komt, wordt zij aan die misstanden herinnerd. Joden dwingen christenen om lastige vragen over zichzelf onder ogen te komen, vragen over hun geloofsaannames, over hun traditie van overklassen en onmacht, vragen over hun schuld en schaamte.

Als we de apostel Paulus goed begrijpen, meent hij dat de kerk niet tot volwassenheid kan komen zonder dat God Zich ook toewendt tot het Joodse volk. Met andere woorden: de band met het Joodse volk is voor christenen onopgeefbaar. Zij kunnen en mogen niet wegkijken als antisemitisme toeneemt.

Op 10 december is het vijftig jaar geleden dat Karl Barth stierf. Hij is de belangrijkste grondlegger geweest van de belijdenis van de zogeheten Bekennende Kirche, een klein deel van Duitse kerk die zich verzette tegen het nationaalsocialisme dat in de jaren dertig van de vorige eeuw de pijlen richtte op de Joodse burger. De strijd van Barth is helaas nog niet over.

DUS

De kerk die wegkijkt van het toenemende antisemitisme houdt op den duur vanzelf op kerk te zijn.