Mei 2008: de IJslandse bank Landsbanki lanceert onder de naam Icesave in Nederland een aantrekkelijke onlinespaarrekening. „Ze gaven 5,25 procent rente. Dat was 2 procent hoger bij dan we bij onze eigen bank kregen”, herinnert Van Helden (53) zich.

Maar was de nieuwe bank wel betrouwbaar? Van Helden ging op zoek naar informatie en sprak er met zijn vrouw Anne-Mieke over. „De Nederlandsche Bank had Icesave een vergunning gegeven. Als de toezichthouder zijn fiat geeft, dan moet het wel veilig zijn, dachten wij. En dus openden we een rekening en boekten ons spaargeld over.”

Het gezin Van Helden –vader, moeder en drie kinderen van destijds 14 tot 17 jaar– had 21.000 euro vrij beschikbaar. „Een buffer voor onvoorziene uitgaven plus het spaargeld van de kinderen. Op jaarbasis zou dat bij Icesave honderden euro’s extra rente opleveren, daar hoefden we niets voor te doen.”

Aanvankelijk leek er geen vuiltje aan de lucht. Elke maand viel er een overzicht op de mat waarop de Van Heldens konden zien hoeveel hun rekening intussen was gegroeid. De feitelijke bijboeking van de rente zou na een jaar plaatsvinden. Maar in plaats daarvan ging het al na vijf maanden mis: Landsbanki was door de kredietcrisis in problemen gekomen en werd op 6 oktober genationaliseerd. Een dag later kon niemand meer geld van zijn Icesaverekening opnemen.

Zo’n 128.000 Nederlandse spaarders hadden samen 1,6 miljard euro van Icesave te goed. Ook gemeenten, provincies en bedrijven hadden er geld gestald.

Gouden moment

Bij de avondmaaltijd lichtte Van Helden de kinderen in. „Ik zag er als een berg tegen op. Maar het werd een onvergetelijk gesprek, een gouden moment. Wat is geld eigenlijk, bedachten we: we hebben elkaar, we zijn gezond, we hebben een huis om in te wonen en ik heb een baan. Toen beseften we: de Heere is niet weg, Hij zorgt nog steeds voor ons.”

Van de kant van de kinderen kwamen geen verwijten. „Onze oudste dochter zei: Dan beginnen we toch opnieuw te sparen?”

Hun ouders en kennissen staken de Van Heldens een hart onder de riem. „De Urker samenleving is in zo’n situatie als een warme deken. Iemand sprak me aan en zei: Kees, als je klem zit, bel je me op, dan help ik je.”

Negatieve reacties kwamen er nauwelijks. Van Helden kan zich er maar één herinneren. „Want die kwam van iemand van wie ik het nooit verwacht zou hebben. „Dat krijg je ervan als je het onderste uit de kan wilt”, zei hij. Dat raakte me diep en ik vind het nog steeds onterecht. Als je gaat beleggen weet je dat je risico’s loopt maar wij hadden ons geld op een goedgekeurde spaarrekening gezet. Dat is niet anders dan sparen bij een Nederlandse bank.”

De onzekerheid duurde niet lang. Al een week na de val van Icesave liet DNB het depositogarantiestelsel in werking treden: spaarders met een tegoed tot 100.000 euro zouden hun geld terugkrijgen. Verreweg de meeste gedupeerden profiteerden van het vangnet. Onder hen ook Van Helden.

Opvolger

De ervaring van oktober 2008 liet bij het Urker gezin op ongedachte wijze zijn sporen na. „We hebben toen geleerd om niet op geld te vertrouwen, maar op God. Een paar jaar later, in 2013, zijn we daar nadrukkelijk bij bepaald toen de vraag kwam of ik bij de stichting Schreeuw om Leven in dienst wilde komen. Bert Dorenbos (oprichter van Schreeuw om Leven, TR) zei tegen me: „Kees, de Heere heeft me duidelijk gemaakt dat jij mijn opvolger wordt.” Mijn eerste gedachte was: Laat Hij dat dan ook tegen mij zeggen. Het zou een sprong in het diepe zijn, van een vaste baan in een commerciële functie naar een stichting die afhankelijk is van giften. Ik moest mijn auto inleveren, mijn telefoon, mijn laptop en een heel stuk van mijn salaris. Iedereen zei: Je bent gek! Maar Anne-Mieke en ik hebben er biddend over gesproken. En het antwoord kwam onder het lezen van Mattheüs 6:25: „Zijt niet bezorgd voor uw leven, wat gij eten, en wat gij drinken zult.” Toen wist ik: dit is de weg die ik moet gaan. En God zorgt voor ons, tot op de dag van vandaag. Hij heeft ons geen moment in de steek gelaten.”

Vandaag is de rente op spaargeld nog veel lager dan in 2008. Wat doet Van Helden er nu mee? „We hebben een klein buffertje op de bank, voor als bijvoorbeeld de wasmachine kapotgaat. Als we geld over hebben, lossen we extra af op ons huis. Dat zie ik als een investering voor de oudedag.”