Wonden in de mond genezen sneller, ontdekte Gibbs, hoogleraar huidregeneratie bij het VUmc en het Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA). „Doordat ze ook mooier genezen, blijft er minder littekenweefsel achter.”

Gibbs vermoedt dat de snelle en mooie genezing van wondjes in de mond door het daar aanwezige speeksel komt. Uit steeds meer onderzoeken blijkt volgens de geboren Britse dat speeksel een krachtige invloed heeft op wondgenezing. „Als iemand zich in zijn duim snijdt, stopt hij zijn vinger in de mond”, illustreert ze. „Dat bracht me op het idee dat we speeksel wellicht op veel meer manieren zouden kunnen gebruiken. Bijvoorbeeld bij brandwonden.”

Crèmes, zalven en verbandmateriaal: daar wordt een brandwond nu doorgaans mee behandeld. Indien nodig voert de chirurg een operatie uit –afhankelijk van de diepte en de oorzaak van de wond. Volgens Brigit Muis (54), verpleegkundige bij Brandwondencentrum Beverwijk, is de huidige behandelmethode van brandwonden erop gericht infectie en uitdroging te voorkomen. Infecties treden bij derdegraads, diepere brandwonden nog vaak op doordat bacteriën in de wond terechtkomen.

„Speeksel heeft geen extra toevoegingen dus levert geen risico op infecties”, legt Muis uit. „Zonder infecties blijft de kwaliteit van de huid rondom de wond beter en kan de patiënt waarschijnlijk eerder naar huis.”

In het lab onderzoeken Gibbs en haar team of het natte goedje uit de mond inderdaad geschikt is voor de behandeling van brandwonden. „We weten dat er in speeksel duizenden eiwitten zitten die celdeling en de verplaatsing van cellen bevorderen, twee processen die cruciaal zijn bij wondgenezing. Bovendien zitten er stoffen in die bacteriegroei remmen, zogenaamde antimicrobiële eiwitten. Daardoor gaat een wond sneller dicht en is er minder littekenweefsel.”

Kunnen speekselbacteriën geen kwaad in een kwetsbare brandwond? Ook dat wordt onderzocht, vertelt Gibbs. „In de huidige tests filteren we het speeksel en dienen we het verdund toe. Voor de zekerheid houden we nu de bacteriën weg. In vervolgproeven gaan we kijken wat er gebeurt als we de dode bacteriën aanwezig laten in het speeksel. Nog weer later willen we onderzoeken wat een levende bacterie voor effect heeft.” Tot nu toe zijn alle experimenten uitgevoerd in het lab met zogenaamde celkweekjes, cellen die groeien onder gecontroleerde omstandigheden.

Gibbs verwacht niet dat speeksel met levende bacteriën uiteindelijk in de behandeling terechtkomt. Maar de dode wellicht wel. „Die stimuleren receptoren op de cel die weer zorgen voor deling. En zo geneest een wond sneller.”

Volgens Gibbs is het leuke aan de techniek dat iedere arts deze in de toekomst kan toepassen op elke patiënt. Die levert namelijk zijn eigen speeksel en dat is –met een productie van een halve liter per dag– altijd voorhanden. „In de toekomst kan het als volgt gaan: Als een patiënt met een brandwond binnengereden wordt in het ziekenhuis, onderzoeken artsen eerst of de wond geschikt is om met speeksel te behandelen. Als dat het geval is, nemen ze speeksel af bij de patiënt.” Gewoon, door hem in een buisje te laten kwijlen.

En als iemand er te slecht aan toe is om zelfstandig in het bakje te spugen? „In dat geval is het misschien mogelijk om via een pompje op de klier speeksel af te tappen.” Het speeksel wordt vervolgens direct op de brandwond aangebracht, of gebruikt om een wondverband te impregneren en samen met een huidtransplantaat op de wond te plaatsen.

Gibbs en haar team doen alleen onderzoek naar de toepassing van eigen speeksel van de patiënt. Dat heeft een praktische reden. „Er zijn amper regels voor het gebruik van eigen speeksel. Zeker vergeleken met de procedures rondom het ontwikkelen van nieuwe medicijnen. Wanneer er ook donorspeeksel moet worden ingezet, komen er alsnog allerlei regels en voorschriften om de hoek kijken. We moeten uitsluiten dat er een infectie kan worden overgedragen. Dat maakt de methode moeilijker bruikbaar. Wanneer een patiënt met eigen speeksel behandeld wordt, is het overdragen van ziektes geen issue.”

Mocht de behandeling met speeksel het ei van Columbus blijken te zijn, dan is het volgens Gibbs alsnog mogelijk om de procedure voor donorspeeksel in te gaan. „Maar de behandeling waarbij eigen speeksel gebruikt wordt, verloopt veel sneller. Een patiënt spuugt in de buis en het speeksel gaat –hup– op de wond.”

De hoogleraar denkt dat de speekseltherapie vooral bij tweedegraadsbrandwonden de genezing kan versnellen. Bij derdegraadsbrandwonden blijft er een combinatietherapie nodig met huidtransplantatie, legt ze uit. „Dat levert echter veel littekens op. Samen met de speekseltherapie gaat de wond wellicht ook sneller dicht.”

Voorlopig is de revolutionaire methode alleen in het lab getest. „We hopen binnen twee jaar de eerste klinische studies met patiënten te kunnen starten. Als de resultaten bekend zijn, weten we of en zo ja wanneer speeksel kan worden gebruikt bij patiënten met brandwonden.”