Schok geadviseerd, klinkt het uit het aed-apparaat. Verstijfd staren de gasten in een Haags restaurant naar de man op de grond. Aan een tafeltje zit z’n vrouw – met ogen groot van ontzetting. Overleeft haar man de reanimatie?

Plotsklaps ziet ze twintig, dertig mensen zich verdringen voor het raam. Sommigen met smartphone in de hand. Hun lenzen richten zich op de man die gereanimeerd wordt. „Ze zijn gewoon aan het filmen terwijl mijn man daar dood ligt te gaan”, stamelt de vrouw tegen een agent.

Het ramptoerisme aan de Grote Markt in Den Haag, woensdag, is geen uitzondering. Vorige week slingerde de politie 45 bestuurders op de bon die vanaf de vluchtstrook foto’s en filmpjes maakten van een ongeval bij Etten-Leur. Eerder haalden ramptoeristen op de A58 bij Tilburg het nieuws. Filmend liepen ze tussen de autowrakken door.

Bewijsmateriaal

Beelden schieten van op elkaar geklapte auto’s, van mensen die vechten voor hun leven of van ontredderde familieleden bij de ambulance, is dat het nieuwe normaal? Negen van de tien Nederlanders vinden van niet. „Onacceptabel”, zeggen zij in een onderzoek van het Rode Kruis. Toch gebeurt het.

In sommige situaties is filmen wel oké, meent 68 procent. Omdat het nuttig kan zijn als bewijsmateriaal. „Of ze zeggen: als er al hulp wordt verleend, kan ík wel filmen”, licht Rode Kruis-woordvoerder Iris van Deinse toe. „Het gaat zeker niet helpen als iedereen met zijn smartphone om het slachtoffer staat.”

Opvallend vindt ze dat een derde deel anderen niet aanspreekt op hun gedrag. „Doe dat toch, want niets doen helpt sowieso niet”, stelt de woordvoerster. „Wat als je eigen zoon of dochter, je vader of moeder daar ligt? Gebruik je telefoon om 1-1-2 te bellen in plaats van te filmen. Of ga hulp verlenen”, is de boodschap van het Rode Kruis.

Regeltjes

„Als bijna iedereen filmen fout vindt, waar is dan het fatsoen en respect om dat niet te doen?” reageert Gerrit van de Kamp. De voorzitter van politiebond ACP windt zich op over mensen die opnames van ongevallen maken. Ook media moeten volgens hem stoppen met oproepen aan burgers ter plaatse om foto’s en filmpjes op te sturen.

Beelden schieten als bewijsmateriaal, kan dat niet nuttig zijn? „We moeten geen lijstjes willen maken van wanneer het wel of niet kan. Dit is een mentaliteitskwestie. Wat is überhaupt het nut van ramptoerisme?”

Agenten mogen nu alleen boetes uitdelen als mensen tijdens het rijden hun telefoon gebruiken. Ramptoeristen op de stoep bij een restaurant kunnen ze dus alleen aanspreken. „Als iemand de opnames niet vrijwillig verwijdert, en de politie pakt zijn telefoon om dat zelf te doen, escaleert de boel. Collega’s hebben daarvoor klachten aan hun broek gekregen. Beeldmateriaal verwijderen druist in tegen de vrijheid van nieuwsgaring, roepen advocaten dan. Nederland ten voeten uit.”

Duitsland heeft al verboden om hulpbehoevenden zonder toestemming te fotograferen of te filmen. Goed idee voor Nederland? Een zwaktebod, oordeelt Van de Kamp. „We moeten niet liever regeltjes maken dan mensen aanspreken op hun gedrag. De discussie moet gaan over fatsoen. Vrijheid wordt nu uitgelegd als ongebreideld doen waar je zin in hebt, zolang het maar niet strafbaar is. Maar niet alles wat expliciet verboden is, is verstandig.”