Chronische wonden zijn pijnlijk en mensen die eraan lijden, kunnen zich niet vrij bewegen. Wereldwijd zijn er zo’n 20 miljoen mensen met chronische wonden. Omdat vooral senioren ermee te maken hebben, zorgt de vergrijzing voor een gestage toename van het aantal patiënten. Ook komt diabetes veel vaker voor. Zo’n 15 tot 25 procent van alle suikerpatiënten krijgt chronische wonden aan de voeten, de zogenaamde diabetische voet. De meest voorkomende chronische wonden zijn de doorligwond (decubitus) aan stuit en hiel –80 procent van alle gevallen– en beenzweren.

Een chronische wond is een serieus probleem, want niet zelden leiden onbehandelde of slecht genezende wonden noodgedwongen tot amputatie van ledematen. De behandeling van chronische wonden duurt vaak lang en het is altijd de vraag of ze genezen. Dat gebeurt in minder de helft van de gevallen. Vaak moeten antibiotica worden voorgeschreven.

De roep om een adequaat middel tegen chronische wonden is daarom groot. Twee veelbelovende behandelmethodes zijn nu in aantocht.

Kabeltje

In Eindhoven hebben onderzoekers van het bedrijf Plasmacure in samenwerking met medici en de Technische Universiteit in die stad een pleister met koud plasma ontwikkeld. Het gaat om een hoogenergetisch gas met geladen deeltjes, zogeheten ionen.

Algemeen directeur Bas Zeper van Plasmacure: „Dit koud plasma zit in de pleister die op de wond wordt geplakt. Aan de pleister zit een elektriciteitskabeltje. Met een druk op een knop ontstaat er een gasontlading in het koud plasma die de schadelijke bacteriën in de wond doodt. Daarnaast stimuleert het de aanwas van bloedcellen en de doorbloeding.”

De pleister is flexibel en sluit de hele wond af tijdens de pijnloze behandeling, die per sessie één minuut in beslag neemt. In het VU Medisch Centrum in Amsterdam is deze zomer een proef met koud plasma afgerond waaraan twintig diabetespatiënten van 60 jaar en ouder deelnamen.

Zeper: „We kozen voor deze groep omdat de diabetische voetwond van alle chronische wonden het moeilijkst te behandelen is vanwege de bloedsuikerwaarden, die continu schommelen. Behalve dat we konden aantonen dat de behandeling pijnloos was en patiënten ook geen last hadden van bijwerkingen, genazen de wonden van een aantal patiënten binnen een paar weken. Bij anderen hadden we de behandeling nog even willen doorzetten, maar dat kon niet vanwege de strikte regels voor deze proef.”

Het voordeel van de koudplasmabehandeling is volgens Zeper dat álle schadelijke bacteriën worden aangepakt, dus ook de resistente. Met antibiotica is dat niet het geval.

In deze fase zijn medisch specialisten nog betrokken bij de behandeling. In een later stadium kunnen patiënten de elektronische pleister zelf thuis bedienen. Zeper: „Het is per slot van rekening een simpele handeling en er is maar één knopje aan de pleister verbonden. Er kan dus niks misgaan.” Hij verwacht dat de pleister in 2020 op de markt komt.

Eierschalen

Vanuit Noorwegen komt een wel heel bijzonder middel tegen chronische wonden: het flinterdunne membraan aan de binnenkant van de schaal van het kippenei. De genezende werking van de vliesjes is al honderden jaren bekend binnen de oosterse geneeskunde, maar er was nog nooit wetenschappelijk onderzoek gedaan naar grootschalige toepasbaarheid ervan.

Het Noorse biotechnologiebedrijf Biovotec deed dat, samen met onderzoeksinstituut Nofima als eerste. Ralf Schmidt, CEO van Biovotec: „Tijdens ons laboratoriumonderzoek troffen we in de vliesjes van eieren inderdaad cellen aan die de opbouw van moleculaire structuren rond een wond bevorderen. De Chinezen waren dus niet gek. Dat er dergelijke cellen in het vliesje zitten, is op zich best logisch. In een ei bevinden de twee eimembranen zich rond het eiwit. Ze beschermen het groeiende kuiken tegen bacteriële aanvallen van buitenaf. Natuurlijk is daarmee niet meteen gezegd dat ze wonden kunnen genezen. Maar de onderzoeken in het laboratorium en de tests op ratten met diabetes waren dermate veelbelovend dat we zijn begonnen met de toepassing op patiënten.”

Transparante folie

Het wondgeneesmiddel ziet er heel anders uit dan gewoon verband. Het is een transparante folie bestaande uit cellulose die zorgt voor de omstandigheden waarin de wond kan genezen, en het actieve materiaal uit het eivlies. Zodra het verband wordt aangebracht op de wond verandert het in een soort gel, dat twee tot vier dagen inwerkt. Na zo’n vijf tot acht behandelingen is de wond, als het goed is, genezen.

Hoewel dun en transparant, zijn eimembranen verrassend sterk. Ze bestaan deels uit keratine, een eiwit dat ook een belangrijk bestanddeel is van menselijk haar en nagels. De vliesjes belanden nu meestal nog, samen met de eierschaal, bij het afval van bijvoorbeeld de voedingsindustrie die eieren verwerkt in bijvoorbeeld kroketten, koek, lasagne en ijs.

Een deel van het Noorse onderzoek richt zich dan ook op het efficiënt inzamelen en verwerken van eirestanten. Schmidt: „Hiervoor zijn we een samenwerking aangegaan met een grote voedingsmiddelenfabriek die voor ons de vliesjes gaat verzamelen. Ook de hygiëne is een essentieel aandachtspunt bij de ontwikkeling van het opzienbarende verband. Eierschalen zitten vaak vol bacteriën en kunnen zelfs salmonella bevatten. De eimembranen worden, na in de fabriek te zijn gescheiden van de schaal, schoongemaakt en vermalen. De werkzame bestanddelen worden uit het poeder gefilterd en verder verwerkt.”

Het kippeneiverband zal volgens Schmidt rond dezelfde tijd als de koudplasmapleister voor patiënten beschikbaar zijn. Beide middelen moeten de genezing van chronische wonden verbeteren en bespoedigen, waardoor amputatie wordt voorkomen en patiënten sneller weer op de been zijn.

Slechte doorbloeding

De oorzaken van chronische wonden zijn divers. Vaak zijn de bloedvaten in een slechte conditie, waardoor zuurstof en voedingsstoffen onvoldoende worden aangevoerd en afvalstoffen verminderd worden afgevoerd.

Diabetes mellitus (suikerziekte) kan daarbij een rol spelen. Ook infecties en een slechte voedingstoestand van de patiënt kunnen aanleiding zijn tot het ontstaan van chronische wonden.

Er is sprake van een chronische wond als deze niet binnen acht weken geneest. Vaak is de wond ontstoken, wat leidt tot pusvorming en een nare geur.

„Ik voelde niks. Er lichtte alleen een blauwpaars lampje op”

Johannes Albers (54) uit Haarlem was een van de deelnemers aan de studie van Plasmacure in het VU Medisch Centrum in Amsterdam. Op jonge leeftijd werd bij hem diabetes geconstateerd en sinds de middelbareschooltijd heeft hij last van chronische wonden.

Albers: „Ik heb in de afgelopen veertig jaar allerlei behandelingen ondergaan, van vacuümpompen en operaties tot antibacteriële zalven en antibiotica. Het nadeel van veel van die behandelingen is dat de wachttijden vaak zo vreselijk lang zijn, dat ze maar gedeeltelijk helpen en geregeld vervelende bijwerkingen hebben.”

Toen Albers een oproep voor het onderzoek van Plasmacure in de nieuwsbrief van het Diabetesfonds zag, meldde hij zich onmiddellijk aan. „Ik vond het concept interessant klinken: eenvoudig, efficiënt en veilig. En dat was het ook.”

Op tien achtereenvolgende dagen kreeg Albers een pleister opgeplakt met koud plasma, dat via een snoertje drie keer twintig seconden werd geactiveerd. „Ik voelde er niks van. Het enige wat ik zag was een blauwpaars lampje dat oplichtte.”

Wat hem –afgezien van de effectiviteit van de behandeling– vooral aanspreekt, is dat hij er straks niet meer telkens voor naar het ziekenhuis hoeft. „Het is voor mij al winst als ik de wonden thuis gewoon zelf kan behandelen.”