Er zijn veel boeken over Jezus’ dood geschreven. Tom Wright plaatst in zijn boek ”Goede Vrijdag. De dag dat de revolutie begon” het lijden van Jezus in het veel grotere verhaal van de Schrift. Je kunt volgens hem het kruis alleen verstaan binnen het verhaal van Israël.

Een belangrijke reden dat Wright dit boek schreef is dat volgens hem het antwoord op de vraag naar het waarom van Jezus’ dood in de traditie te veel is gekleurd door on-Bijbelse gedachten en concepten. Bij dat antwoord draait het er vooral om dat zondaren naar de hemel kunnen – en dat is een misvatting, aldus Wright. Zijn betoog komt er kort gezegd op neer dat de verzoening onlosmakelijk verbonden is met de eschatologie: Jezus’ dood leidt de revolutie in die resulteert in de vernieuwing van de hele kosmos.

Aan het kruis rekent God af met het kwaad dat door de zonde in de wereld is gekomen en dat heel de kosmos, inclusief de mens, heeft aangetast en in slavernij gebracht heeft. Het doel van het kruis is –in de woorden van Paulus– om alles weer in Christus bijeen te brengen, zowel wat in de hemel als wat op de aarde is (Ef. 1:10). En daarom is Goede Vrijdag de dag waarop de revolutie –de omverwerping van de oude orde– begon.

Beelddrager

Wright hecht er grote waarde aan het verhaal van Goede Vrijdag te benaderen vanuit het geheel van de Schrift. Dat vormt de hoofdmoot van dit boek, waarbij Genesis tot en met Paulus aan het woord komen. Centraal staat daarbij de lijn schepping-Israël-Jezus, een bekend uitgangspunt voor wie bekend is met de theologie van Wright. God heeft de mens geschapen om Zijn beelddrager te zijn op aarde. Dat houdt in dat de mens de roeping heeft om in Gods naam heerschappij over de schepping uit te oefenen. Vandaar dat Wright spreekt over een „roepingsverbond.”

De mens heeft echter zijn roeping uit handen gegeven. Hij dient nu in plaats van de Schepper de krachten en machten die hij had moeten beheersen. Dat is afgoderij, en afgoderij leidt tot slavernij en uiteindelijk de dood. Zonde is niet zomaar het overtreden van regels, het is verkeerde aanbidding: de mens heeft het schepsel „geëerd en gediend boven de Schepper” (Rom. 1:25). En „datgene aanbidden wat geen God is betekent verliefd worden op de dood.”

Volk met een roeping

Vervolgens bespreekt Wright de rol van Israël in de heilsgeschiedenis. Israël is, net als Adam, een volk met een roeping. De geschiedenis van Israël laat zien dat Israël zelf ook in de macht van de zonde is. Het resultaat is, zoals Deuteronomium al zei, net als voor Adam ballingschap en dood.

Het falen van Israël vormt de opmaat voor de komst van Jezus. Jezus, in Wie God Zelf tot deze wereld komt, vervult door Zijn gehoorzame leven de roeping van Israël én draagt op Goede Vrijdag het oordeel over de zonde. De ballingschap is ten einde gekomen, de grote uittocht die de profeten voorzagen is gekomen. De revolutie is begonnen.

Pasen is er het eerste signaal van. Maar niet het laatste. De revolutie van Gods herscheppende werk zet door en stopt pas met de vernieuwing van alle dingen. De revolutie houdt in dat „met de dood, verrijzenis en verheerlijking van Israëls Messias en met de machtige gave van de Geest, Gods wereld is vernieuwd, het koninkrijk is ingeluid, waardoor zij die in Jezus geloven en in wie de Geest woont nu tot een goddelijk priesterschap worden gevormd die in haar eredienst en haar getuigenis het werk van het koninkrijk steeds verder brengt.”

Roeping

In het laatste deel van het boek gaat Wright in op de roeping die christenen –als vernieuwde mensen– hebben om de revolutie die Christus heeft ingeluid verder te brengen. Zij maken deel uit van Gods plan om uiteindelijk heel de wereld recht te zetten. Dat is geen triomfalisme, want het gaat langs dezelfde weg die Christus ging: de weg van kruis en lijden.

Wrights boek is een poging om Paulus woorden dat Christus voor de zonden is gestorven „naar de Schriften” in te vullen. Daarvan valt te leren. Wright is een groot kenner van de Schrift en verrast regelmatig met nieuwe inzichten (zoals zijn beschrijving van de grote betekenis van het Pascha om Jezus’ dood te duiden).

Slordig

Wat ontstemt bij het lezen van dit boek is Wrights slordige omgang met de traditie. Het boek grossiert in clichés (ook dat is niet nieuw voor wie Wright een beetje kent) en vertekende voorstellingen van dogmatische concepten uit de traditie van de kerk. De weergave hiervan is geregeld onvolledig of zelfs onjuist en wordt nogal eens met een bepaalde neerbuigendheid gepresenteerd.

Het lijkt alsof Wright niet de moeite neemt om serieus na te gaan wat theologen uit vroeger tijden nu precies wilden zeggen. Wie goed leest, ziet dat Wright veel dingen zegt die de traditie ook al zei, alleen met andere woorden. Zijn moeite zit hem niet zozeer in de inhoud als wel de vorm waarin de traditie de dingen verwoordde. In zijn perspectief mist deze vaak het Bijbelse kader waar het hem om gaat. Alsof theologen in vroeger tijden niet probeerden om de Schrift recht te doen!

Verwarring

Het boek ”Goede Vrijdag” vraagt de gave van onderscheid om te lezen. Wie dat doet, kan er veel van leren. Wright is een formidabele schrijver die niet alleen een breed panorama op het kruis opent, maar ook veel verrassende details biedt. Wie de gave van onderscheid niet bezit kan dit boek beter laten liggen.

Het bevat naast de genoemde slordige omgang met de traditie ook veel gedachten die verwarring kunnen oproepen. Dan heb ik het niet alleen over Wrights visie op rechtvaardiging –die afwijkt van die van de reformatoren– maar ook zijn omgang met de thematiek van de verzoening. Zonde is bij hem meer een onpersoonlijke macht dan schuld tegenover God vanwege menselijke opstandigheid. En het kruis is meer de plaats waar God de zonde straft dan de plaats waar Jezus plaatsvervangend de straf draagt om zondaren te verlossen van de toekomende toorn. Wright wringt zich op dit punt in zo veel bochten en nuances om de karikatuur van een God die bloed wil zien te ontwijken dat een helder antwoord op de vraag wat het kruis nu precies beoogde en bereikt heeft, ontbreekt. Wie daar een helder antwoord op wil krijgen kan beter terecht bij het veel genuanceerder –en Bijbelser– boek van John Stott: ”Het kruis van Christus”.

Boekgegevens

”Goede Vrijdag. De dag dat de revolutie begon”, Tom Wright; uitg. Van Wijnen, Franeker, 2018; ISBN 978 90 519 4547 8; 414 blz.; € 24,95.