Afgelopen maandag vierde Amerika Labor Day. Een dag die voor velen in het teken staat van de American Dream, het geloof dat iedereen, zolang hij of zij maar bereid is hard te werken, dezelfde kansen heeft op een betere toekomst. Een mooie gedachte. En toch zie je juist in de Verenigde Staten dat dit idee al in de kiem wordt gesmoord door de grote sociale ongelijkheid in het onderwijs. Ook het Nederlandse equivalent van deze American Dream, de Dutch Dream, kent dit probleem. De tijd dat ieder kind in Nederland dezelfde kansen had, is allang voorbij. De Dutch Dream is daarmee vervlogen. De vraag is of we het daarbij moeten laten.

Het opnieuw opbouwen van de Dutch Dream, oftewel het herstellen van de sociale gelijkheid, begint met de erkenning dat vanaf 2015 de ongelijkheid in ons onderwijsstelsel is gestart. Sinds dat jaar is de oude studiebeurs voor studenten aan het hbo en de universiteit namelijk geen gift meer maar een lening. Uit recente onderzoeken van het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS) blijkt dat het vooruitzicht op een forse studieschuld ervoor zorgt dat scholieren uit armere gezinnen veel minder vaak kiezen voor een vervolgstudie na de havo of het vwo dan hun welgesteldere leeftijdsgenoten.

Leenschuwheid

De doorstroming naar het hbo van havisten met ouders die een inkomen hebben rond bijstandsniveau is met 9 procentpunt gedaald, zo liet een studie van het CBS begin vorige maand zien. Deze leenschuwheid, zoals het CBS het noemt, laat zich eenvoudig verklaren. Deze jongeren komen uit gezinnen met weinig financiële middelen waar problemen met schulden eerder regel dan uitzondering zijn. Het is dus niet gek dat je wel twee keer nadenkt voordat je je voor je studie in de schulden steekt, wanneer je dagelijks wordt geconfronteerd met de negatieve effecten van schulden.

In het onderwijs ontstaat er op die manier een enorme sociale ongelijkheid. Niet langer je talenten en potentie, maar de portemonnee van je ouders bepaalt of je gaat studeren én welke studie je kan volgen. Bij de invoering van het sociale leenstelsel is hiervoor gewaarschuwd. Daarom zijn er voor deze groep tal van regelingen ingesteld, waaronder de zogenaamde aanvullende beurs.

Helaas lijkt de aanvullende beurs echter in het woud van nieuwe regels rond het leenstelsel uit het zicht te verdwijnen. Het heeft ook een daling van de doorstroming naar het hoger onderwijs niet kunnen voorkomen.

Daarbij sluiten de voorwaarden van deze beurs slecht aan bij de praktijk. De groep studenten met ouders met een middeninkomen krimpt namelijk ook door het nieuwe leenstelsel. Zij kunnen echter vaak geen beroep doen op de aanvullende beurs. Studenten met ouders die niet willen bijdragen aan de studie van hun kind, bijvoorbeeld als gevolg van een vechtscheiding, hebben ook geen recht op de aanvullende beurs.

Korting

Om scholieren te bewegen toch voor een vervolgstudie te kiezen, krijgen studenten vanaf dit jaar een korting van 50 procent op het collegegeld in het eerste jaar. Opnieuw een extra regel die het voor toekomstige studenten niet veel duidelijker maakt. Hoewel de korting op het eerste jaar mooi meegenomen is, betalen studenten die zelf dubbel en dwars terug doordat het kabinet ook de rente op de studieschuld gaat verhogen. Een regeling dus waar de gemiddelde student dwars doorheen kijkt. Die is dit soort lokkertjes inmiddels wel gewend van menig prijsvechtende telecomaanbieder.

Met de korting op het eerste jaar collegegeld gaan we de gelijke rechten op onderwijs niet in stand houden. Daar is meer voor nodig. De eenvoudigste manier om de sociale ongelijkheid te bestrijden lijkt het herinvoeren van de oude basisbeurs. Helaas lijkt hiervoor binnen het kabinet en de Tweede Kamer geen steun te zijn, gezien de huidige politieke verhoudingen. Een goede tweede keus voor het kabinet is daarom het versterken en verbreden van de aanvullende beurs. Door in de eerste plaats de bekendheid vergroten en in de tweede plaats de beurs zo in te richten dat meer studenten er aanspraak op kunnen maken. Zo zetten we een duidelijke stap richting het stoppen van de sociale ongelijkheid in het onderwijs en blazen we de Dutch Dream nieuw leven in.

De auteurs zijn respectievelijk voorzitter en vicevoorzitter van de politieke jongerenorganisatie CDJA.