Dat zegt dr. Hans Kronenburg uit Zeist. De emeritus predikant van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) is zaterdag een van de sprekers tijdens een bezinningsmiddag van de Evangelische Broedergemeente (EBG) in Zeist over „de schat aan liturgische vormen en gebruiken” in de traditie van de 18e-eeuwse voorganger Nikolaus von Zinzendorf.

Dr. Kronenburg (82) vestigde zich na zijn emeritaat in Zeist, waar hij sindsdien als gastvoorganger regelmatig dienstdoet bij de EBG, die teruggaat op het werk van Von Zinzendorf. Gaandeweg raakte de predikant geïnspireerd door de hernhutter liturgie; inmiddels zijn zijn vrouw en hij gastlid van de gemeente.

Volgens dr. Kronenburg zijn binnen de PKN velen momenteel zoekende naar de juiste vormgeving van de eredienst. „Wat is een liturgie die recht doet aan de traditie en tegelijk ook aansluit bij de beleving van de gelovige?” Het is in de kerkgeschiedenis vaak een heen-en-weer tussen die twee brandpunten, zegt hij. „Het blijkt lastig die bij elkaar te houden. Of je krijgt een strakke liturgie waarbij het ritueel wordt afgedraaid. Denk aan de Russisch-Orthodoxe Kerk. Of je krijgt een hyperevangelicale liturgie zoals bij de DoorBrekers in Barneveld.”

De hernhutter liturgie biedt een derde weg, aldus dr. Kronenburg. „Bij Von Zinzendorf vindt je een mooie synthese tussen katholicisme en piëtisme. Hij heeft oog voor de kerk van alle tijden en plaatsen, maar ook voor persoonlijke vroomheid.”

Met name als het gaat om de diepgang in de liturgie kan de Protestantse Kerk volgens hem veel leren van de Broedergemeente. „Het is droevig wat er binnen de PKN allemaal gebeurt. De dienst wordt vaak opgeleukt, bijvoorbeeld met ”dominee Beer” die gaat buikspreken. Volgens mij maakt een sfeer van eerbied en heiligheid meer indruk op kinderen.”

In dit verband stelt hij dat de eredienst zoals die in de rechterflank van de gereformeerde gezindte wordt vormgegeven „in de grond van de zaak veel verwantschap” heeft met de hernhutter liturgie. „Hoewel ik begrijp dat ze sommige elementen als vreemd of rooms zullen ervaren. Bijvoorbeeld de manier waarop het avondmaal wordt vormgegeven, of het witte gewaad van de voorganger. Maar, je kunt ook te snel zeggen dat iets rooms is. De witte gewaden komen bijvoorbeeld uit Openbaring 7, waar het gaat over de grote schare die in witte kleren voor het Lam staat.”

Mensen kunnen de liturgie en de piëtistische liederen van de Broedergemeente in eerste instantie als vervreemdend ervaren, realiseert dr. Kronenburg zich. „Maar dan zeg ik altijd: Begin je er maar eens in te verdiepen. Ga terug naar de wortels van de liturgie in de Vroege Kerk. Die kennis moeten we de mensen weer bijbrengen. Daarom is de catechese zo belangrijk. In de Vroege Kerk kregen jonge christenen drie jaar catechese om ingewijd te worden in het geheim van de liturgie. Bij ons is iedereen welkom in de kerk. Maar door de secularisatie begrijpen velen niet meer wat er in de eredienst gebeurt. Daarom: catechese, catechese en nog eens catechese.”