Als een mes door de boter glijdt de ploeg door de vochtige veengrond. Melkveehouders, waterbeheerders en grondbezitters kijken gespannen toe hoe de buis van organisch materiaal in de aarde verdwijnt. Die aarde is precies de reden waarom het weiland vol staat met mensen: elk jaar zakt veengrond ongeveer 1 centimeter in, doordat het water eruit verdampt. Dat is funest voor huizen, wegen en dijken en zorgt bovendien voor CO2-uitstoot.

Daarom leggen plaatselijke melkveehouders en hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden (HDSR) de komende maanden zogenoemde onderwaterdrains aan in een gebied van 310 hectare. Door deze ondergrondse buizen stroomt water van en naar een reservoir, waardoor het grondwaterniveau stabieler blijft. De techniek bestaat al een aantal jaren, maar wordt nu voor het eerst op grote schaal toegepast.

Koolstofdioxide

Nederland kent veel veengebieden. Die bodemsoort ontstaat als dode plantenresten zich onder water ophopen en door zuurstofgebrek niet volledig verteren. Planten nemen koolstofdioxide in zich op; daarom bevat veengrond veel CO2. Zodra tijdens de zomer het grondwaterpeil zakt, droogt een klein laagje veengrond op en komt in contact met zuurstof. Het veen oxideert en de opgeslagen CO2 komt vrij. Onderzoek van Wageningen University & Research (WUR) laat zien dat er jaarlijks in heel Nederland zo’n 4,2 miljoen ton CO2 vrijkomt uit veen. Dat is 2 tot 3 procent van de gehele Nederlandse uitstoot.

Het vochtig houden van de veengrond door onderwaterdrains remt de oxidatie af, en volgens metingen scheelt dat 4 tot 5 millimeter bodemdaling per jaar. Het is ook mogelijk om overtollig oppervlaktewater richting de drains te pompen, zodat bespaard kan worden op de aanleg en versteviging van dijken. Die extra capaciteit is tijdens drogere perioden juist een nadeel, omdat dezelfde hoeveelheid water moet worden uitgesmeerd. Marjan Holtman van hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden (HDSR): „Elke techniek tegen bodemdaling kost veel zoet water.”

Het initiatief ontstond in samenwerking tussen plaatselijke veehouders en het waterschap. Veehouder Martin van den Hoeve: „We moesten iets tegen de bodemdaling doen om de volgende generatie hier een toekomst te bieden. Onderwaterdrainage stond nog in de kinderschoenen, maar liet positieve resultaten zien.” Het waterschap omarmde het initiatief en begeleidde de aanvraag van subsidie bij het Europees Landbouw Fonds voor Plattelandsontwikkeling. De subsidie dekt de volledige 1,1 miljoen euro die het project kost.

Vaker toepassen

Het waterschap is niet van plan te stoppen bij 310 hectare. Arjanne Mulder van HDSR: „We willen deze techniek binnen nu en vier jaar op 2500 hectare grond toepassen. Dit jaar komt nog eens 3,4 miljoen euro vrij. Daarmee kunnen boeren en grondbezitters drainagesystemen financieren. Het liefst polderbreed, want anders krijg je hier een perceeltje wel en daar een perceeltje niet. Dan wordt waterbeheer een groot probleem.”

Onderwaterdrainage remt de bodemdaling af, maar is nog geen definitieve oplossing. Meer onderzoek en de resultaten van het project bij Driebruggen moeten uitwijzen of de techniek in de toekomst een definitieve oplossing voor bodemdaling kan zijn.