Caleb, een 64-jarige Afro-Amerikaan, bracht meer dan twintig jaar op straat door voordat hij anderhalf jaar geleden een huisje kreeg in Community First! ’s Nachts sliep hij onder bruggen; overdag was hij druk om zijn dagmenu bij elkaar te scharrelen, letterlijk. Nu heeft hij een vaste verblijfplaats.

Trots toont hij zijn woning van 2 bij 3. „Een droomhuis”, zegt hij. De inrichting is sober: een bank, een bed, een kleine koelkast, een tafeltje en een stoel. „Meer heb ik niet nodig.”

Sanitaire voorzieningen ontbreken in de miniwoning. De inwoners van Community First! maken gebruik van gemeenschappelijke toiletten en douches, die opmerkelijk schoon zijn. „Daar zorgen we zelf voor”, zegt Caleb. Hetzelfde geldt voor de keukens en eetgelegenheden die er op diverse plaatsen op het terrein zijn. Dorpsbewoners bereiden met elkaar de maaltijden, eten met elkaar en doen de afwas met elkaar.

Brood en vis

„Het belangrijkste voor mensen is dat ze contact hebben met anderen”, zegt Matt Freeman, die in Community First! werkt als geestelijk verzorger. „Veel mensen denken dat dakloosheid vooral gaat over gebrek aan een woning en geld. Maar het meest fundamentele probleem is dat daklozen eenzaam zijn. Dat willen we hier doorbreken. Hier is men er met elkaar en voor elkaar. En je ziet hoe het werkt. Niemand is verplicht iets te doen. Maar bijna iedereen steekt de handen uit de mouwen.”

Met de bouw van het dorp, dat 190 inwoners telt, is een ideaal van Alan Graham gerealiseerd. Deze voormalige, succesvolle projectontwikkelaar verkocht in 1998 zijn kantoor omdat hij zich het lot van de daklozen in de stad Austin aantrok. „Wie het Bijbelse gebod om je naaste lief te hebben als jezelf serieus neemt, kan niet voorbijgaan aan de nood van de honderden daklozen in zijn of haar woonplaats”, stelde hij.

Samen met vier vrienden startte Graham een mobiel maaltijdproject. Met zogenoemde brood-en-vistrucks trok hij jarenlang door de straten van Austin. In de oplegger werden verse maaltijden bereid, die aan daklozen werden uitgereikt. „Nee, geen afgedankt eten dat bedrijven schenken omdat het over de datum is. Juist deze kwetsbare mensen hebben vers, gezond voedsel nodig”, vindt Alan Graham.

Daklozendorp

In die jaren groeiden intensieve contacten tussen Graham, zijn team en de zwervers. Zij trokken soms dagen- en nachtenlang met hen op. Graham sliep ruim 200 nachten onder bruggen of in portieken om te ervaren wat zwervers meemaken. „Het zijn mijn vrienden geworden”, zegt hij geregeld.

Tegelijk groeide bij Alan Graham het besef dat het daklozenprobleem niet wordt opgelost door deze mensen enkel te eten te geven of een onderkomen voor hen te regelen. Hij wilde hen uit hun sociale isolement halen. Met behulp van vermogende vrienden kocht hij een groot perceel op het platteland van Texas en zette daar een compleet dorp met miniwoningen op.

Daarnaast regelde hij dat enkele bedrijven er een filiaal vestigden, zodat de bewoners die dat wilden er konden werken. Ook zijn er basale voorzieningen, zoals een dokters- en tandartspost, een kapper en een minisupermarkt.

De kosten voor het project bedragen 17 miljoen op jaarbasis. Dat geld komt van bedrijven, kerken en particulieren. Overheidssubsidie wil de leiding niet aanpakken. „Dan gaat de overheid ook bepalen wat er moet gebeuren”, zegt Freeman.

Nettepakkenzwervers

Een klein deel van de inkomsten komt van de dorpsbewoners zelf. Zij die een uitkering hebben, vaak een klein bedrag, moeten huur betalen. Op het terrein staat ook een aantal grote campers, waar beter gesitueerde thuislozen wonen. „Dat zijn de nettepakkenzwervers. Zij hebben vaak wel een baan, maar geen thuis. Sommigen trokken voorheen ’s morgens een kostuum aan en gingen naar kantoor. Na hun werk verwisselden ze hun kleding en slenterden ze over straat en sliepen in de openlucht. Dat komt vaker voor dan men denkt”, aldus Freeman.

Wie in aanmerking wil komen voor een woning in Community First! moet een hele procedure doorlopen. Alan Graham en zijn team laten alleen mensen toe die ze al langer kennen. Een psychologisch en medisch onderzoek horen er ook bij. Daarbij wordt vooral gekeken of mensen in het dorp passen. „Zwervers zijn buitenbeentjes”, stelt Graham, „dat snappen we. Maar ze moeten wel bereid te zijn om deel uit te maken van de gemeenschap.”

De regels in het dorp zijn eenvoudig: wie kan, betaalt zijn huur (10 dollar per maand), heeft oog voor medebewoners en windt zich niet op als een buurman even uit zijn dak gaat. Drank en drugs zijn verboden. „Wie dat belooft, is welkom”, zegt Freeman. „Het mooiste zou zijn als we alle zwervers van Austin een onderdak zouden kunnen bieden.”

Dit is het vierde deel in een serie reportages vanuit bijzondere plaatsen in Texas, VS. Woensdag deel 5: Eldorado.