Doet u alstublieft rustig aan met leidingwater tussen 7.00 en 9.00 en tussen 18.00 en 22.00 uur, vroeg waterleidingbedrijf Vitens zijn ruim 5 miljoen klanten drie weken terug. Vooral in de avonduren draaien consumenten de kraan vaker open nu het al maandenlang nauwelijks regent. Bezwete werklui nemen een douche en groenliefhebbers sproeien de tuin. Het waterbedrijf, actief in Utrecht, Gelderland, Overijssel, Flevoland en Friesland, pompt dagelijks zo’n miljoen kubieke meter uit de bodem. Door de aanhoudende droogte is dat nu 40 procent –400 miljoen liter– meer. Niet noodzakelijk onderhoud is uitgesteld en medewerkers lopen een stapje harder om ook het extra water bij de klanten te krijgen.

Het is halftwee ’s middags en Doeke Schippers, manager winning en zuivering bij Vitens, ziet vanuit de controlekamer in Zwolle dat de ondergrondse waterkelders beginnen vol te lopen. Het grootste reservoir, bij de Friese buurtschap Spannenburg, herbergt nu 6810 kuub water. Genoeg om bijna drie zwembaden van 50 meter lang, 25 meter breed en 2 meter diep te vullen. De komende uren zullen de tientallen betonnen bakken, verspreid over de provincies, zich verder vullen. Tot een uur of zes, als Nederlanders massaal de kraan opendraaien.

Slappe douchestraal

Maandag was het echt te gek, herinnert Albert Hakvoort zich. Hij houdt de productie, transport en verbruik in de provincies Overijssel en Friesland in de gaten. „Om acht uur ’s avonds is normaal gesproken de grootste verbruikerspiek weer voorbij, maar die dag bleven de noordelijke Nederlanders maar water verbruiken. Om negen uur raakte het reservoir nog verder leeg en zelfs om tien uur was de piek nog niet voorbij.”

In het commandocentrum zagen de leidingbeheerders zich genoodzaakt om de waterdruk te verlagen. Slappere douchestralen waren het gevolg. „Dat scheelt ons direct 20 procent”, weet Schippers. „En we kunnen de druk nog verder terugschroeven. Maar we zullen altijd water uit de kraan laten komen. Dat is onze wettelijke plicht.”

De watervoorraad is geen probleem voor Vitens, omdat het bedrijf het water op 92 waterwinlocaties uit de bodem haalt. „Dat water zit op 80 tot 150 meter diep en er komt nog altijd evenveel water bij als er afgaat”, weet Schippers. „Het is een 100 procent duurzaam product.” Op een van de twaalf schermen in de controlekamer is te zien dat er 744 kuub per uur van waterproductiepunt Spannenburg via Grouw naar de stad Leeuwarden gaat. Vanaf het avondeten moet er door dezelfde leiding ruim de helft méér water.

Grootverbruikers

Daarmee worden de limieten van het waterleidingstelsel getart. Een woordvoerster van Vitens maakt de vergelijking met een autosnelweg. „Er zijn genoeg wegen, maar als iedereen op hetzelfde moment in de auto stapt, heb je een probleem. We vragen mensen dus om zeker op piekmomenten zuinig te zijn met water.” Meer leidingen aanleggen om pieken op te vangen is niet dé oplossing voor het publieke nutsbedrijf, meent ze. „Iedere maatregel moet proportioneel zijn. Als we alle snelwegen tienbaans maken, is het fileprobleem ook opgelost. Maar het gaat erom dat we slim omspringen met de capaciteit die we hebben.”

Toch moet er wel wat gebeuren om ook in de toekomst te voldoen aan de watervraag, meent Vitens. Want afgezien van de zeldzame droogte dit jaar ontwaart het bedrijf een trend van stijgende waterconsumptie. Schippers: „De economie bloeit op. Met name in Friesland ontstaan nieuwe industrieën. Zuivelbedrijf Campina gebruikt voor de productie van iedere liter melk ook een liter water.” Om aan de stijgende watervraag te voldoen, probeert Schippers bij de provincies vergunningen voor nieuwe waterwingebieden te krijgen. „Dat is nog niet zo gemakkelijk, want op een stuk land dat wordt aangewezen als waterwingebied mag een boer geen kunstmest meer strooien.”

Een halfuur later zit het waterreservoir Spannenburg enkele honderden kuubs voller. Op naar de avondspits.

serie Zomerdroogte

Dit is deel 3 in een serie over de droogte in Nederland. Maandag deel 4.