Na een paar mislukte pogingen slaagde een Poolse pantserdivisie er op 19 september 1944 in een baileybrug te plaatsen over een kanaaltje bij Axel. Hun moedige actie luidde de verdrijving van de Duitsers en – als tweede stad van Nederland – de bevrijding van Axel in. De noodbrug maakte vervoer van zwaar materieel, zoals tanks, mogelijk. Daarmee konden de Duitse troepen worden uitgeschakeld.

Mario Maas heeft het verhaal waarschijnlijk al vaak verteld. Maar hij heeft dan ook een zwak voor de Poolse bevrijders van weleer. In 2004 stichtte de Axelaar in een oude schuur aan de Tweede Verkorting bij zijn woonplaats een privémuseum dat geheel gewijd is aan de Tweede Wereldoorlog.

Uit de naam van het museum, Gdynia, naar de gelijknamige Poolse havenstad, valt af te leiden dat het vooral ook een hommage is aan de pantserdivisie onder bevel van generaal Stanislaw Maczek, die tijdens de Slag om de Schelde in 1944 tegen de Duitsers streed. „Het waren voortreffelijke soldaten die alles hebben gegeven, maar jammer genoeg krijgen ze niet de waardering die bijvoorbeeld de Canadezen ten deel valt”, vertelt Maas.

Fanatiek

Sinds zijn zesde jaar verzamelt Mario Maas fanatiek spullen die aan de oorlog herinneren, daartoe aangemoedigd door de verhalen van zijn overleden opa. „Die bestuurde de door de bezetter geconfisqueerde tram tussen Terneuzen en Mechelen”, vertelt hij. „Opa moest Franse soldaten die in Duinkerken door de Duitsers waren gevangen genomen naar Walsoorden vervoeren, waar ze op de boot richting Duitsland werden gezet om te werk te worden gesteld. Wel vijftigduizend krijgsgevangenen zijn zo dwars door Axel getransporteerd in bietenwagons; veelal waren het mensen uit Franse koloniën als Marokko en Tunesië.”

Op het erf van Oorlogsmuseum Gdynia waar kippen, pauwen en ander kleinvee rondscharrelen, staat de oorspronkelijke baileybrug die de Poolse soldaten destijds over het Kanaal van Hulst naar Axel legden. Axel heeft nog steeds een speciale band met Polen.

„Ik ben geboren in een straat die naar generaal Maczek is vernoemd”, vertelt Maas. „En mijn geboortedatum is 10 februari; op die datum is in 1912 de stad Gdynia gesticht. De Poolse pantserdivisie die de baileybrug destijds plaatste, vernoemde deze naar Gdynia. Het was traditie bij de bruggenbouwers van deze divisie om elke brug die ze bouwden de naam te geven van een stad in hun vaderland. Zo ben ik aan de naam van mijn museum gekomen.”

Antiekhandelaar

Mario’s vader was antiekhandelaar. Dat gegeven droeg bij aan Mario’s verzamelwoede. „Als mijn vader met mij op een boerderij kwam en ik vertelde dat ik spulletjes uit de oorlog verzamelde, kreeg ik altijd wel iets mee. ‘Kijk maar in de schuur, daar ligt nog wel wat’, werd er dan gezegd. En dan was ik weer een soldatenhelm rijker.”

Verreweg de meeste voorwerpen in zijn privémuseum verzamelde Mario zelf. Soms komen mensen ook spontaan spullen brengen. „Alles wat is geschonken, stal ik uit, die stukken zal ik uit principe nooit aan het gezicht onttrekken door ze op te slaan.”

De boerenschuur waarin zijn museum huist, kocht Mario in 1991. Het was na de oorlog de enig overgebleven boerenschuur van Axel. Als gevolg van het onder water zetten door de Duitsers van een strook land tussen de Axelse Sassing en Paal (voorbij Hulst) op 1 april 1944, raakten honderden panden in en rond Axel beschadigd.

Mario’s schuur staat nu vol met memorabilia: van wapens en uniformen tot propagandamateriaal, boeken (waaronder een kinderuitgave van Mein Kampf) en stoffelijke blijken van Oranjegezindheid, zoals armbandjes van muntjes met de beeltenis van koningin Wilhelmina. Alles verdeeld over twee etages.

Wie was goed, wie fout? Mario wijst op een paginagroot artikel in een oude krant waarin dominee P. L. D. J. van Oeveren uit Axel wordt afgeschilderd als een ordinaire veedief, terwijl hij in werkelijkheid plaatsgenoten van voedsel voorzag. Het artikel was geschreven door een NSB’er. Maas: „Na de oorlog werd ds. Van Oeveren burgemeester van Axel.”

>>oorlogsmuseumgdynia.nl