Net zoals de levieten de priesters hielpen in hun tempelwerk, zo zijn er in de kerk ook altijd mensen geweest die het ambtelijke werk ondersteunden. In ”Levieten in de kerk” laat ds. M. van Kooten op een bijzonder prettige manier allerlei ‘levieten’ in de kerk na de Reformatie de revue passeren. Tot lering en vermaak, en soms ook tot schaamte.

Het is al met al een hele rij van dienaren der kerk die aan ons worden voorgesteld: de koster uiteraard en de organist, maar ook de voorlezer en de voorzanger. En hebt u weleens van de stokman en de hondenslager gehoord? Ze komen in de elf hoofstukken allemaal voorbij.

De schrijver heeft allerlei wetenswaardigheden uit het verleden weten op te diepen. Verhalen over mensen met verschillende taken, maar wel allemaal mensen met zonden en gebreken. Ook mensen die vele jaren trouw op hun post bleven en de voortgang van het Evangelie op eenvoudige wijze hebben gediend. De Koning der Kerk veracht het eenvoudigste liefdewerk niet. Wel heeft alle arbeid in Zijn Koninkrijk verzoening nodig.

Agent

Het boek is door de anekdotische inslag heel geschikt voor in de vakantietijd. De verleiding is groot om eruit te gaan citeren. Of om veel anekdotes te noemen. Die over de man in de Nicolaïkerk van Utrecht die zowel de voorzanger als de gemeente in de war bracht door zijn luide stem en het lang aanhouden van de laatste noot. Hij kreeg een agent naast zich om hem in toom te houden. Of over de koster in Koudekerke die de zandloper op de preekstoel in de gaten moest houden omdat de dominee nog weleens te lang preekte. Ging de dominee toch te lang door? Dan kreeg niet alleen de predikant een boete, maar ook de koster die de zandloper kennelijk vergeten was. De opbrengst kwam ten goede aan de armen. Die zullen lange preken dus niet zo erg hebben gevonden!

Stokman

Bij het verhaal over de gebroeders Bolt weet je niet of je lachen of huilen moet. W. Bolt, de vader van de bekende Klaas Bolt die jarenlang organist in Haarlem was, was in Appingedam de hoofdorganist. Twee broers waren hulporganist. Deze drie gebroeders vochten voor de dienst wie er mocht spelen. Degene die het gevecht won beklom de orgelbank, maar had weinig rust tijdens zijn orgelspel. Hij moest zich steeds verweren tegen zijn broers, die hem onder het spelen van de bank wilden trekken.

Ook slaperige kerkmensen moesten op hun hoede zijn. De stokman, een man meteen heuse stok, kreeg in Arnemuiden het mandaat om slapende mensen met de stok weer wakker te porren. De stokman was ook goed om vervelende jeugd of pratende mensen tot eerbied te manen. Met hem kon je beter niet aan de stok krijgen.

Voor honden was de kerk bepaald geen veilig huis. Tegenwoordig zijn honden in de kerk een zeldzaamheid, een enkele hulphond uitgezonderd. In vroeger dagen kwam er door de open kerkdeuren tijdens de dienst regelmatig een hond binnenlopen. Ook was het soms de gewoonste zaak van de wereld om je hond mee naar de kerk te nemen. Een speciaal door de kerkvoogdij aangestelde hondenslager had de taak om met zijn stok loslopende honden de kerk uit te jagen. Of de aandacht van het kerkvolk tijdens zulke acties onverdeeld gericht bleef op de preek, is de vraag.

Boekgegevens

”Levieten in de kerk. Orgeltrappers, dorpelwachters, voorzangers en anderen sinds de Reformatie”, ds. M. van Kooten; uitg. De Banier, Apeldoorn, 2018; ISBN 978 94 029 0640 0; 155 blz.; € 9,90.