Tijdens een expertmeeting in Den Haag over migranten en vluchtelingen ging prof. Van Houtum dinsdag in op twee kabinetsnota’s die dit jaar verschenen: de integrale migratienota en de beleidsnota voor buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking. De bijeenkomst was georganiseerd door een drietal organisaties die veel met het onderwerp te maken hebben: Cordaid, Justice&Peace en Kerk in Actie. Van Houtum is coördinator van het Nijmegen Centre for Border Research van de Radboud Universiteit.

De toon van de documenten is volgens hem niet objectief. „De nota opent met de zin: „Migratie heeft een grote invloed op de Nederlandse maatschappij”, terwijl je je kunt afvragen of dat wel zo is”, aldus Van Houtum. „Ook woorden als ”asielstroom” en ”irreguliere migratie” zetten een negatief beeld neer van migranten.” De hoogleraar wees verder op termen als ”bestrijding” en ”grensbewaking”, die doen denken aan oorlogstijd.

Een kaartje van een Europese instelling maakt het volgens hem nog bonter. Het gaat om een kaart van Europa en omgeving waarop met dikke pijlen de migrantenstromen zijn aangegeven. Van Houtum: „Het enige wat je denkt als je die kaart ziet, is dat we ons moeten beschermen.” Tijdens de discussie liet hij zich ontvallen dat de nazi’s hun landgenoten ook het idee gaven dat ze omsingeld waren door hun buurlanden.

Framing

De hoogleraar vindt het belangrijk om „deze framing” tegen te gaan door contra-framing, dus door betere teksten. Oud-minister Jan Pronk vindt dat niet genoeg. „Hierdoor worden de Buma’s niet bekeerd”, zei hij. „Er zijn andere middelen nodig.” Pronk doelde op CDA-leider Buma, die zei dat „Europa harder moet worden tegen Afrikaanse immigranten”, en „dat ze geen kans moeten krijgen om Europa binnen te komen.” Pronk vindt het belangrijk om de overheid op haar taak te wijzen. Hij was het eens met de stelling dat er in overheidsstukken geframed wordt. Als voorbeeld noemde hij het woord „irreguliere migratie”, dat een negatieve gevoelswaarde heeft. „Alles wordt tegenwoordig irreguliere migratie genoemd”, aldus Pronk.

De vroegere minister van Ontwikkelingssamenwerking zei dat Nederland volgende week een stap kan zetten in Brussel als het gaat over migratie, nu bondskanselier Merkel in moeilijkheden dreigt te komen. Zij ligt in de clinch met minister Seehofer over de opvang van vluchtelingen. Seehofer wil asielzoekers aan de grens van Duitsland tegenhouden en hen terugsturen naar het eerste Europese land waar ze geregistreerd staan. Merkel wil dat niet. Volgens Pronk verdient Merkel Nederlandse steun. „Als president Hollande van Frankrijk en Rutte in 2015 Merkel hadden gesteund toen ze zei: „Wir schaffen das”, was haar positie nu heel anders geweest.”

Uitzichtloos

Dr. Jorge Castillo Guerra, docent aan de Radboud Universiteit in Nijmegen, vertelde over een dorp op de grens van Panama en Colombia waar een groep van duizenden mensen uit Afrika terechtgekomen was. „Hun situatie was uitzichtloos. Ze zaten maar stil voor zich uit te kijken.” Hij vroeg zich af hoe het mogelijk was dat Panama, het land waar hij vandaan komt, met vluchtelingen te maken kon krijgen, om vervolgens te antwoorden: „Het grensbeleid van Europa heeft gevolgen.”

Guerra vreest dat de angst om de welvaart te behouden in Europa zwaarder weegt dan de behoeften van de vluchtelingen. Hij pleitte, met een beroep op uitspraken van paus Franciscus, voor meer medemenselijkheid. „Velen zien migranten als een gevaar dat aangepakt moet worden. Het lijkt wel alsof zij geen mensen zijn, maar ze zijn onze broeders.”