Het gedicht begint bij de Bommelse brug, en kabbelt naar een vrouw die psalmen zingt aan het roer van een schip: „Prijs God, Zijn hand zal u bewaren.” En dan zegt Nijhoff: „O, dat daar mijn moeder voer.”

Binnen literair Nederland wekte de keus voor het thema ”De moeder de vrouw” irritatie op. Bijna 300 schrijvers, dichters en letterkundigen ondertekenden een protestbrief. Die klaagt vooral over het feit dat juist voor deze Boekenweek (opnieuw) twee mannen waren aangezocht. Het Boekenweekgeschenk moet komen van Jan Siebelink, die onder meer met ”Margje” indruk heeft gemaakt. Het Boekenweekessay komt van de Turks-Nederlandse schrijver Murat Isik, die duidelijk qua bekendheid nog veel kan winnen.

Het probleem is dat deze twee schrijvers man zijn. „Alleen zonen over hun moeders laten horen, sluit naadloos aan op de pijnlijke traditie die de woorden van vrouwen negeert”, klagen de schrijvers. Let wel: bij de ondertekenaars zijn niet alleen pleitbezorgers van genderneutraliteit, maar ook meer conservatieve mensen als Willem Jan Otten en Vonne van der Meer.

Het blijkt dat de man-vrouwverhouding in de literatuur heel gevoelig ligt. De afgelopen twintig jaar zijn er slechts vier vrouwen gevraagd voor het Boekenweekgeschenk. En breder in de literatuurwetenschap klinkt de klacht dat werk van vrouwen lager wordt gewaardeerd. Het onafscheidelijke duo uit de achttiende eeuw, Betje Wolff en Aagje Deken, blijkt een uitzondering te zijn. Doorgaans worden alleen mannelijke auteurs na hun dood nog herinnerd.

Men hoeft geen feminist te zijn om te vinden dat het een reële vraag is of er niet ten minste één vrouw over dit thema had mogen schrijven. Vrouwen beleven het moederschap op een heel eigen manier.

Tegelijk illustreert de kwestie ook dat het gesprek over man en vrouw in onze samenleving erg overgevoelig is geworden. Achter de keus van de CPNB wordt al snel een bepaald standpunt verondersteld, namelijk traditioneel en achterhaald. Maar vergeet niet dat geen man er ooit zonder moeder had kunnen zijn.

In sommige reacties is het thema ”De moeder de vrouw” als „niet-eigentijds” bestempeld. Dat is veel breder te zien in onze cultuur. Het moederschap is zo slecht gewaardeerd dat er in westerse landen eigenlijk te weinig kinderen worden geboren. Dat kan niet goed zijn. Enige herwaardering zou zinvol zijn.

In de christelijke cultuur is het moederschap altijd positief gewaardeerd (in elk geval in theorie). Moeders zijn een bron van leven, zonder dat dit een onderwaardering is voor vrouwen die geen moeder zijn. Het zou daarom prachtig zijn als een christelijke auteur (m/v) het Boekenweekthema oppakt en ”moeder de vrouw” zo laat zien dat we allemaal van haar gaan houden.