Trouwcolumnist Ger Groot schreef een paar jaar geleden: „Een krant is geen goednieuwsshow.” En dat is maar goed ook, wil hij ermee zeggen. „Is het werkelijk de taak van een nieuwsblad om zijn lezers te inspireren tot positieve gevoelens over de wereld waarin ze leven? (…) Voor het scheppen van vertrouwen in de samenleving is de journalistiek niet uitgevonden.” Een zichzelf respecterend medium doet zoiets niet, dat tast je geloofwaardigheid aan. Anders gezegd: beweer nu maar niet dat we rustig kunnen gaan slapen, het kán immers niet goed gaan in deze wereld.

Een mooi voorbeeld is het nieuws dat op 7 mei de voorpagina van het RD haalde: ”Criminaliteit terug op niveau jaren tachtig”. Nederland wordt steeds veiliger, stelde een collega-redacteur aan de hand van cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Het aantal geregistreerde misdrijven is in vijftien jaar tijd bijna gehalveerd.

Maar dat is te mooi om waar te zijn, vonden heel wat Nederlanders. Zomaar een bloemlezing uit de reacties: Het is maar net wat je meetelt. Als je misdadigers verwarde personen gaat noemen, wordt het lijstje inderdaad korter. Ik vertrouw het onderzoek gewoon niet. Het lijkt wel of er verkiezingen in aantocht zijn. Door het lagere aantal agenten daalt ook het aantal aangiftes en wordt de genoemde aanname vanzelf waarheid.

Ook aan de koffietafel klonken zulke reacties. Maar wie het onderzoek goed leest, ziet dat in diezelfde periode het aantal slachtoffers van moord en doodslag óók met 40 procent is gedaald. Bij deze cijfers speelt het aantal agenten of de aangiftebereidheid geen enkele rol. „Het is lastig te geloven, maar Nederland wordt toch echt steeds veiliger”, kopte de Volkskrant. Terecht.

Luis in de pels

Journalisten zijn kritisch, wantrouwig zelfs, en zulke luizen in de pels zijn helaas noodzakelijk. Mensen zijn nu eenmaal niet zo braaf als ze eruitzien. Waarheidsvinding bereik je niet door iemand meteen op z’n blauwe ogen te geloven. De mens is geneigd God en zijn naaste te haten. Dat zeggen niet alleen christenjournalisten, ook ombudsman Sjoerd de Jong wees zijn collega’s van NRC Handelsblad daar vorige week op.

Maar er is een andere kant. Waarheidsvinding betekent eveneens dat een journalist de wereld niet zwarter mag afschilderen dan hij in werkelijkheid is. Op een bijeenkomst van hoofdredacteuren, vorige week in Portugal, kaartte de Deen Ulrik Haagerup dit probleem aan. De eerste dag van zijn journalistieke opleiding kreeg hij de les mee: „Een goed verhaal is een slecht verhaal. Als niemand gek van je wordt, ben je niet bezig met journalistiek, maar met adverteren.”

Haagerup verzet zich inmiddels met hand en tand tegen negativiteit in de media. Hij citeerde een tiental hoofdpunten uit een tv-journaal: terreurdreiging in Denemarken, baarmoederhalskanker bij tienermeisjes, stakende buschauffeurs, een rechtszaak over een vliegtuigongeluk, een paniekaanval door een reuzenspin in Liverpool. „Het journaal sloot af met het weerbericht: het blijft regenen. Nieuws maakt ons depressief. Intussen zijn we zover dat een Amerikaanse keten van 128 sportcentra de beeldschermen met tv-stations heeft weggehaald omdat al dat negatieve nieuws niet past bij een gezonde levensstijl.”

Populisten

Volgens Haagerup houden journalisten elkaar gevangen in zo’n negatieve spiraal. „Kijk naar de winnende foto’s bij de World Press Photo: stuk voor stuk rampenfoto’s. Daardoor is elke fotograaf op zoek naar beelden vol drama, anders win je nooit zo’n prijs. Hoop is geen nieuws, goede dingen zijn geen nieuws. Vreselijk. Die negativiteit brengt populisten voort in plaats van leiders. Wij hebben Donald Trump zo gemaakt.”

De Deense directeur van het Constructive Institute onderstreepte zijn betoog met een rapport van onderzoeksbureau Ipsos Mori. Dit Britse instituut peilt voortdurend in 38 landen hoe mensen aankijken tegen de ontwikkelingen in hun land. Keer op keer is de conclusie dat mensen zwartkijkers zijn. Neem het voorbeeld van de criminaliteit: slechts 7 procent denkt dat de criminaliteit sinds het jaar 2000 afgenomen is, terwijl dat in de meeste landen écht zo is.

Haagerup: „Als je aan de Fransen vraagt hoeveel moslims er in hun land wonen, denken ze dat 31 procent van de bevolking de islam aanhangt. Het echte antwoord is 8 procent. Vraag de Italianen hoe hoog de werkloosheid in hun land is en het gemiddelde komt uit op 49 procent. Het echte antwoord is 12. Hoe komen ze daar toch bij?”

Voor Haagerup staat het vast: media kleuren de werkelijkheid somber in. „Echt, de wereld valt niet uit elkaar. Overgewicht is nu in Afrika een groter probleem dan ondervoeding. Wereldwijd neemt de armoede af. De kindersterfte loopt terug. Het opleidingsniveau stijgt. Er zijn steeds minder analfabeten. Maar het probleem is dat we problemen willen horen, dat we de blik op de wereld filteren.”

Het is niet moeilijk om allerlei tegenwerpingen te verzinnen bij de analyse van Haagerup en de vinger te leggen bij het kwaad in de wereld. Haagerup wil het leed van oorlogen, rampen en onheilen niet verzachten of verzwijgen, maar vindt dat de taak van media niet ophoudt bij bekritiseren en veroordelen. „Laten journalisten het debat op gang brengen, niet met een scherpe pen, maar met het stokje van een dirigent. Constructieve journalistiek beschuldigt niet, maar ontkracht mythes, is op zoek naar oplossingen, naar het goede voor de mensheid. De journalist stelt dan niet alleen de vragen: wie, wat, waar, wanneer en waarom, maar ook: wat nu, hoe dan? Dat inspireert mensen en is net zo belangrijk als onderzoeksjournalistiek.”

De oproep van Haagerup en zijn instituut is niet aan dovemansoren gericht. De BBC, The New York Times en The Guardian experimenteren er intussen mee. Mark Rice-Oxley, die bij The Guardian speciale projecten leidt, schreef begin dit jaar dat de aanpak succesvol is: „Het goede nieuws is… dat mensen graag goed nieuws lezen.” De positieve artikelen worden beter en langer gelezen en vaker gedeeld.

In Nederland is lector Liesbeth Hermans van Hogeschool Windesheim een warm pleitbezorger van deze aanpak. Ze kreeg echter de wind van voren in De Nieuwe Reporter, waar Jan van Groesen haar neersabelde. Constructieve journalistiek zou zweverig zijn, niet onafhankelijk en een bedreiging voor de kwaliteitsjournalistiek. Het is slechts „een therapie of een vorm van geestelijke begeleiding die de mens optimistischer en minder sceptisch zou moeten stemmen. (…) De journalist als therapeut en dominee. Heb je een alcoholprobleem? Word christen!”

Dat klinkt stevig, maar niet overtuigend. Laat Van Groesen dan ook het beeld ontkrachten dat Haagerup schetst, van de journalist als de pyromaan in het brandweerkorps, die zorgt voor genoeg werk en het imago van een held. Of dat van de rioolrat met een neus voor rottigheid, die net zo lang knaagt tot er wat omvalt.

Van Groesen heeft gelijk dat journalisten zich niet als dominee moeten gedragen, maar zijn advies om christen te worden is zo gek nog niet. De christenjournalist zal echt niet geneigd zijn het kwaad in de wereld te verkleinen of recht te praten wat krom is. Wie zijn vertrekpunt kiest in Gods Woord heeft weinig reden tot optimisme over de mensheid. Die mag –ja, moet– door de glimlach van Trump en Kim heen prikken en vaststellen dat daar een leugenaar en een moordenaar elkaar de hand schudden. Maar hij heeft ook alle reden om de vraag te stellen: wat nu, hoe dan? Dan is er evenmin aanleiding om te somberen over de toekomst. Die is niet in handen van deze wereldleiders en ook niet in die van Merkel of Macron. Voor God zijn presidenten slechts pionnen, terwijl Hij armen van geest van de mesthoop haalt, uit het stof opricht en verheft tot Koningskinderen.