Marie Amalie Dorothea van Reenen-Völter (1854-1925) had er heel wat mee voor: „versterking en verhooging van het Godsdienstig, zedelijk en geestelijk leven der vaste en tijdelijke bewoners van Bergen aan Zee.” En nee, „het kerkje staat niet tegenover de kerken in ’t algemeen, maar het werkt met deze ter bevordering van het godsdienstig leven.” De hervormde predikanten van Bergen en IJmuiden (ds. F. W. J. van den Kieboom en ds. H. W. Creutzberg) kwamen het gebouwtje dan ook openen. Het was 28 juli 1918.

Het bedehuis staat er nog net zo, in een duinpan aan de rand van het badplaatsje dat burgemeester Van Reenen en zijn vrouw hier vanaf 1906 stichtten. De Kerkstraat loopt er dood; rond het kerkje is er alleen groen en ruigte, kortgehouden door langharige ossen.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd half Bergen aan Zee gesloopt voor de aanleg van de Atlantikwall. Het kerkje bleef. Het luidklokje werd geroofd, maar na de oorlog teruggevonden.

Scheepje op de toren

De Bergenaren zeggen dat hun kerk de enige in Nederland met een rieten dak is. En het enige met een scheepje als windwijzer op de toren. Binnen is nog veel hetzelfde als honderd jaar geleden. De teksten op de muur; 1 Kor. 13:13 en Psalm 37:5. De banken; samen goed voor 110 zitplaatsen. De kansel, waarvoor de burgemeestersvrouw bewust een Duitser, Engelsman, Nederlander en Belg elk een deel van het houtsnijwerk liet vervaardigen. De ronde vorm van het plafond. De gebrandschilderde ramen, met het jaartal 1918 en de wapens van Bergen, Bergen aan Zee en de familie en schoonfamilie van de stichtster. De minuscule consistoriekamer.

Er zijn ook wel dingen anders. Het Mannborgharmonium is in 2003 vervangen door het Fama & Raadgeverpijporgel van een particulier. ”Vrede op aarde” staat er in het houtsnijwerk waarachter de organist zich verschuilt. Beneden staat een piano, tachtig jaar oud. Vijftien jaar geleden verscheen het eerste toilet, bij de restauratie van 2014 een tweede. Vroeger was het vaak ijskoud; nu hangt er verwarming in de nok. Sinds april staat er een buffetkast achterin.

Betrokkenheid

Stella Schrijver, secretaris van stichting MAD –de initialen van de oprichtster–, die het gebouwtje beheert, kan er dagen over vertellen. Joop Bekius ook, want hij is niet alleen secretaris van de vriendenstichting die geld voor het kerkonderhoud inzamelt –met hulp van 250 donateurs–, maar ook zoon van de Bergense predikant die hier in de jaren vijftig het aantal kerkdiensten probeerde te vergroten.

Schrijver streek in 1987 in Bergen aan Zee neer; ze was tot november voorzitter van de dorpsraad en weet dan ook precies hoeveel inwoners er zijn: 378. Die willen het kerkje niet kwijt. Er zijn gastvrouwen, een schoonmaker, een klusjesman. En sommigen zijn bestuurslid, want sinds 1985 wordt stichting MAD niet langer meer alleen door Van Reenen bestuurd.

In juli en augustus is het kerkje op dinsdagmiddag open. Reguliere diensten –elke zondag– zijn hier nooit gehouden. Er waren wel bewonersbijeenkomsten, ook toen hier honderd asielzoekers verbleven. Er zijn dertig concerten per jaar. Tien oecumenische zomerdiensten en een kerstdienst. Huwelijken –zowel burgerlijk als kerkelijk– en begrafenissen. Een expositie tijdens de kunsttiendaagse die het dorpje jaarlijks houdt. En ter gelegenheid van het eeuwfeest zijn er vijf Vredeslezingen. „Het Vredeskerkje moest de huiskamer van Bergen aan Zee zijn, en dat zijn we nog steeds.”

vredeskerkje.nl

Dominee, stop uw preek op tijd voor Bello

Marie van Reenen, oprichtster van het Vredeskerkje, liet zich inspireren door Eugène Bersier, rond 1870 een maatschappelijk betrokken predikant van de Eglise de l’Etoile in Parijs. Naar zijn voorbeeld ontwikkelde Van Reenen een eigen liturgie. In de boekjes die ze liet drukken, wordt elk tekstfragment van de predikant beantwoord met gemeentezang. Van Reenen schreef de voorganger vooraf een brief: 40 minuten liturgie, dus hij diende niet langer dan 20 minuten te preken, anders misten de kerkgangers Bello, het treintje dat hier tot 1955 reed en dat nu tussen Hoorn en Medemblik dienstdoet.

Van Reenen keurde bij elke activiteit het programma. En ze stichtte een bibliotheek; de boeken –keurig gekaft door dames uit Bergen aan Zee– staan nog in een oude kast op de galerij.