Hij is een van de weinige Israëliërs die veel met de Palestijnen heeft gesproken, onder hen heeft gewoond en met hen heeft samengewerkt. Juist op grond van zijn ervaringen blijft hij optimistisch.

In zijn columns in The Jerusalem Post en in zijn pas verschenen boek ”In Pursuit of Peace in Israel en Palestine” (Het najagen van vrede in Israël en Palestina) betoogt hij dat vrede tussen Israël en de Palestijnen mogelijk is, als die wordt gebaseerd op een tweestatenoplossing. De huidige situatie, waarin Israël regeert over miljoenen Palestijnen die geen burgerrechten hebben, is volgens hem onhoudbaar.

Gershon Baskin zit in de lobby van het Ambassador Hotel. Dat is een van de hotels die op de grens liggen tussen de Joodse en Arabische wijken. Dit soort hotels zijn populaire plekken voor ontmoetingen tussen Joden en Palestijnen, want iedereen durft hier te komen.

U bent nu al tientallen jaren bezig beide partijen bij elkaar te brengen. Waarom bent u zo gepassioneerd over vrede?

„Toen ik in Israël kwam, werd ik verliefd op dat land. In die tijd was ik in de VS politiek actief. Toen ik zestien was, nam ik het besluit om mijn leven in Israël door te brengen. Ik was tegen de oorlog in Vietnam en ik was voor gelijke burgerrechten. Ik groeide op met het idee dat wij op deze planeet zijn gezet om die te verbeteren. We kunnen daar als individuen aan bijdragen. Het grootste probleem hier is het conflict tussen Israël en de Arabieren. Ik begon er academische werken over te lezen en me ermee bezig te houden op de universiteit. Het is niet mijn beroep of roeping, maar mijn leven.”

Nu, na enkele decennia, lijkt de situatie ernstiger. Er is meer haat en meer radicaal nationalisme. Ontmoedigt u dit?

„De situatie is inderdaad erger. Dit is na de tweede intifada (die begon in 2000, red.) de ergste periode in de afgelopen veertig jaar. Tijdens de tweede intifada werden dagelijks bussen opgeblazen en Palestijnen door Israëlische soldaten gedood. Het is nu niet slechter omdat het geweld erger is. Het is erger omdat de mensen geen hoop meer hebben. De hoop is verdwenen. Maar we hebben geen andere keuze. Israëliërs en Palestijnen bevinden zich nu namelijk op een doodlopende weg. De ene partij kan de andere partij niet overwinnen. Geen van beide partijen gaat het opgeven.

Ons grootste probleem momenteel is het leiderschap. Als er andere leiders komen, en er zich nieuwe ontwikkelingen voordoen, kan de publieke opinie omslaan. Eén man, Gorbatsjov, begon met de glasnost en veroorzaakte binnen tien jaar de val van de Sovjet-Unie. Uiteindelijk zullen aan beide zijden leiders aan de macht komen die de uitdaging durven aan te pakken.”

Dat is natuurlijk juist. Een tweestatenoplossing is de meest rationele oplossing. Dat is de enige manier waarop Israël kan overleven als democratische en Joodse staat. Maar in de geschiedenis hebben we ook gezien dat andere krachten kunnen winnen. Zoals nationalisme en haat.

„Dat is het punt. Daar zijn we vandaag. We verliezen. De krachten van nationalisme, racisme en haat worden steeds sterker. Misschien is het een wereldwijde trend. Je ziet het in Europa, in landen als Hongarije. Maar de realiteit van vandaag is onhoudbaar. De situatie van nu is zo verbluffend onjuist. Elke dag zien we onrechtvaardigheid. Israël kan niet het land zijn dat het wil zijn, als het zo doorgaat. Israël koos voor zichzelf de identiteit van een democratische nationale staat voor het Joodse volk. Nu hebben we al vijftig jaar een binationale, niet-democratische realiteit. We moeten keuzes maken. Nogmaals, de situatie waarin we nu zitten is onhoudbaar. De gemiddelde Israëliër is kortzichtig.

We zijn hier beland omdat leiders geen alternatief tonen. De meerderheid van de Israëliërs houdt niet van Netanyahu. Toch is hij het meest populair omdat de mensen geen alternatief zien.”

Kan het zijn dat we bij het punt zijn aangekomen waarop geen terugkeer meer mogelijk is?

„We zijn dicht bij dat punt. Maar ik geloof niet dat we dat punt al hebben bereikt. Dat punt is meer psychologisch van aard dan fysiek. Israëliërs hebben slechts 4 tot 5 procent van de Westelijke Jordaanoever bebouwd. Vier procent van de Westoever kan geruild worden met 4 procent van het land in Israël. Dat land staat Israël dan af aan de Palestijnse staat.”

Hoe kan het idee worden verbreid dat er een partner is en dat vrede mogelijk is?

„Dat is onmogelijk, tenzij we andere leiders krijgen. Abbas is 83. Hij werd twaalf jaar geleden gekozen. Bij de Palestijnen geniet hij nauwelijks legitimiteit. Voordat hij van het toneel verdwijnt, probeert hij zijn eigen belangen en die van zijn kinderen te beschermen. Aan de Israëlische kant staat Netanyahu op het punt beschuldigd te worden van corruptie.

Andere leiders kunnen als een katalysator dienen voor politieke verandering. Wij kunnen met de huidige leiders geen politieke veranderingen bewerkstelligen. Wat we kunnen proberen is de hoop levend te houden en te zorgen voor de communicatie tussen beide zijden. In het bijzonder bij de jonge generatie is dat belangrijk. In mijn generatie konden we nog de grens over. Maar de jongere generatie heeft geen contact meer met de andere kant.”

Wie kan Netanyahu vervangen?

„Dat maakt niet uit. Als er politieke ruimte ontstaat, kunnen er opeens nieuwe coalities, organisaties, partijen en persoonlijkheden opduiken, waar we nu nog niet aan denken. Bij elke verkiezing in Israël zijn er verrassingen. Zwevende kiezers bepalen 15 van de 120 zetels in het parlement. Het verschil tussen een rechtse of een linkse coalitie is slechts vijf of zes zetels. Het kan opeens allemaal de andere kant op gaan.”

Wat is het gevaar van voortgaande stagnering?

„Het onmiddellijke gevaar is dat er een nieuwe ronde van geweld ontstaat. Wat in Gaza gebeurt, kan escaleren. In de eerste weken zagen we dat Hamas niet wilde dat er wapens meegenomen werden naar de demonstraties aan de grens. Ze willen voorlopig geen gewapende strijd. Het kan zijn dat er aan de Palestijnse kant een uitbarsting komt, zowel op de Westoever als in de Gazastrook. Een nieuwe gewelddadige opstand op de Westoever kan leiden tot totale destructie van alles wat er in de afgelopen tien jaar opgebouwd is. Dat zou een tragedie zijn.”

In vergelijking met twintig jaar geleden zijn er nu minder mensen betrokken bij organisaties die proberen beide partijen bij elkaar te brengen.

„Er zijn veel minder mensen bij betrokken. Er is ook veel minder internationale steun. Veel vredesorganisaties voeren een strijd voor het bestaan. Maar er zijn nog wel veel initiatieven. De Parents Circle – Families Forum (Kring van Ouders – Forum van Gezinnen) brengt Israëliërs en Palestijnen bij elkaar die geliefden hebben verloren. Ik heb de Israël-Palestina Creatieve Regionale Initiatieven opgericht. Dan is er de Joods-Arabische Vrouwen voor Vrede-beweging. En dan zijn er de Joods-Arabische Hand-in-Handscholen, waar kinderen twee talen leren. De kinderen groeien op met het idee dat dat normaal is. Zo moet het ook zijn.”

Wat verwacht u van het Amerikaanse vredesplan?

„De wereld heeft nog nooit zoiets als Donald Trump meegemaakt. Het is onmogelijk voorspellingen te doen. Maar ik kan me niet voorstellen dat hij met iets komt wat voor beide partijen acceptabel is. Ik ben graag bereid me te laten verrassen, maar ik betwijfel of hij iets serieus op tafel kan leggen.

Hij zei dat Jeruzalem de hoofdstad van Israël is, maar dat over de grenzen van de stad onderhandeld moet worden. Daarna zei hij dat hij Jeruzalem van de tafel haalde. Dat is absurd. Als Jeruzalem niet op tafel ligt, is er geen tafel. Hoe kunnen we iets verwachten van een man die geen verstand heeft van deze plaats en dit conflict? En die denkt dat hij een soennitische alliantie kan creëren met de Saudiërs en de Egyptenaren om druk uit te oefenen op de Palestijnen om zijn plan te accepteren? Vergeet het. Dat gaat niet gebeuren. Hij kan Palestina niet verkopen en Israël ook niet.

Een positief gevolg kan zijn dat wij als Israëliërs en Palestijnen inzien dat we zelf het conflict moeten oplossen. Nogmaals: met een ander leiderschap. De beste onderhandelingen in de afgelopen 25 jaar deden we zelf. De slechtste onderhandelingen waren die waarbij de Amerikanen in de kamer stonden.”

U bent van plan aan de gemeenteverkiezingen in Jeruzalem mee te doen met een gezamenlijke Israëlisch-Palestijnse lijst.

„Dat is al tientalen jaren mijn droom. Er zijn potentieel 175.000 Palestijnse kiezers in de stad. Tot nu toe bracht slechts 1 procent een stem uit. Van de Joden in de stad stemt 50 procent niet. Als we 90 procent van de Palestijnen naar de stembus kunnen krijgen, kunnen we een verschil maken. De uiteindelijke status van Jeruzalem heeft hier niets mee te maken. Dit gaat over gemeentelijke dienstverlening, bouwvergunningen, het recht van Palestijnen om in de stad te blijven wonen, stadsbelasting en geld voor onderwijs en klaslokalen. Duizenden Palestijnen hebben het recht verloren om in de stad te wonen. Er bestaat een tekort van 2000 schoollokalen voor Palestijnse kinderen. Voor hen is er geen school. Ze komen terecht in de misdaad, drugs of in een radicale islamitische organisatie.

We geloven dat we een nieuwe realiteit in de stad kunnen creëren. We willen ook de stem van Joden die anders niet stemmen. We willen onze partij breed maken. Het moet een partij zijn voor alle Jeruzalemmers, ultraorthodoxe en seculiere Joden. Israëliërs, Palestijnen, mannen en vrouwen. We willen het gevoel creëren dat Jeruzalem van iedereen is die in de stad woont.”