Tekenen en schilderen zijn een manier om de wereld te ontdekken. Kinderen beleven hierdoor dingen, drukken verwerkte ervaringen uit en ontplooien hun creativiteit. Dat is belangrijk voor hun ontwikkeling.

Creativiteit is echter veel meer dan kleuren en schilderen. Het is iets wat elk mens al van nature in zich heeft. Kleine kinderen hebben een grote scheppingsdrang en zijn nieuwsgierig en fantasierijk. Alles is nieuw voor hen en ze gaan met plezier op ontdekkingstocht. Ze leren situaties te beoordelen en bedenken eigen oplossingen.

Dit is ook een vorm van creativiteit, die aanmoediging en stimulans nodig heeft van ouders en andere opvoeders. Creativiteit is namelijk iets wat verder ontwikkeld kan worden.

Voorliefde voor zwart

Het feit dat Evi graag met zwart kleurt en van krassen houdt, betekent nog niet dat zij geen creatief talent heeft.

Elk kind maakt qua tekenen ongeveer dezelfde ontwikkeling door, maar wel in zijn eigen tempo. De bekende koppoter (een hoofd met benen eraan) tekenen sommige kinderen al op 3-jarige leeftijd, terwijl anderen dit pas laten zien als ze 5 jaar zijn. Dit is allemaal heel normaal en vergelijkbaar met het feit dat het ene kind sneller gaat lopen en praten dan het andere.

Dat kleine kinderen een voorliefde voor zwarte kleurtjes of krijtjes hebben, komt vaker voor. Op deze jonge leeftijd vinden veel kinderen het heerlijk om precies met dat zwarte potlood of krijtje een blad vol te krassen of nog een keer over het al eerder gekleurde heen te gaan. Er zijn ouders en jufs die daarom de zwarte kleurtjes en krijtjes uit de doosjes halen. Dat is ieders eigen persoonlijke keuze en niet per definitie goed of fout te noemen.

Wat mensen die zich bezighouden met het analyseren van de kindertekening opvalt, is dat de voorliefde voor zwart vaak voorkomt in de peuterperiode (ook wel peuterpuberteit genoemd) en in de puberteit. Dit zijn de fases van opstand en dwarsliggen, die ook vaak terug te zien zijn in het dagelijks leven.

Verwerkingsvorm

Hieraan is te zien dat tekenen ook een verwerkingsvorm is van de gevoelens van kinderen. Een tekening is een momentopname. Daarom is het niet goed om af te gaan op het kleurgebruik in één of twee tekeningen. Blijft een kind voor langere tijd hangen in somber kleurgebruik, dan kan het geen kwaad om eens te letten op de stemmingen en emoties van het kind.

Het feit dat Fleur geen realistische voorstellingen tekent, wil ook niet zeggen dat zij niet creatief is. Elk kind is van nature creatief en kan deze gave verder ontwikkelen.

Het is goed om te beseffen dat elk kind uniek is en eigen voorkeuren en interesses heeft. Er zijn kinderen die nooit uit zichzelf gaan kleuren. Zo zijn er ook kinderen die niet van skeeleren of zwemmen houden.

Dat is niet erg. Creativiteit is meer dan goed kunnen kleuren, schilderen of musiceren. Creativiteit is ook een vorm van probleemoplossend denken en handelen. Daarbij gaat het om het vermogen en de behoefte om op een eigen manier vraagstukken te kunnen oplossen.

Trots

Het proces is hierbij belangrijker dan het product. Natuurlijk doet het eindresultaat ertoe. Een kind mag trots zijn op wat het op een creatieve manier heeft gemaakt. Het is belangrijk dat ouders dit creatieve proces stimuleren.

Stel, Fleur heeft een eigen tuintje, dat al helemaal vol is. Haar oma weet dit niet en brengt een paar nieuwe plantjes voor haar mee.

Wat kan Fleur nu doen? Haar ouders doen er goed aan haar zelf een oplossing te laten bedenken. Lukt het haar een bestemming te vinden voor de plantjes, dan geeft dat beslist een gevoel van trots en zelfvertrouwen. Niet alleen voor nu is dit belangrijk, maar ook voor het latere leven. Daarin komt Fleur vast nog voor veel meer problemen te staan. Zij leert zo creatief te denken.

Meer lef

Creativiteit is dus niet alleen iets voor ontwerpers en reclamemakers. Iedereen kan het gebruiken, ook een wetenschapper of zakenman.

Creatieve mensen vinden altijd een oplossing. Dat zorgt ervoor dat zij minder bang zijn, meer lef hebben en zich durven te laten zien. Ze hebben oog voor nieuwe mogelijkheden, zien of bedenken iets nieuws. Ze leren buiten de kaders te denken om tot resultaat te komen. Bestaande oplossingen werken immers niet altijd.

Creatievelingen zetten door, ook al begrijpt de omgeving hen niet altijd. Kinderen doen dit vaak uit zichzelf. Het mooie aan een kindergeest is dat die nog geen regels kent. Een kind heeft niets met dat iets op een bepaalde manier hoort of moet. Het heeft een natuurlijke drang om te onderzoeken, te fantaseren en te experimenteren. Een kind is daarom erg ontvankelijk voor creativiteit. Onderwijskrachten weten dit en hebben daarom steeds meer aandacht voor de creativiteitsontwikkeling.

Rol ouders

Evi en Fleur hebben hun eigen mening over wat wel of niet mooi is. Soms komen ze ook met de wildste ideeën. Het is belangrijk hoe hun ouders met hun meningen en ideeën omgaan. Luisteren zij naar hen en proberen ze zich in hun denkwereld in te leven en te verplaatsen?

Het is goed om met kinderen mee te denken en vragen te stellen. Vragen als „waarom wil je dat zo doen?” of „hoe zou je dit kunnen doen?” zorgen ervoor dat Fleur leert nadenken over de voor- en nadelen van iets. Tevens leert ze oplossingsgericht denken. Het is goed als zij zelf dingen mag beslissen en daarvan de consequenties leert kennen. Fouten maken mag en maakt haar alleen maar sterker. Risico’s nemen is goed en stimuleert het zelfvertrouwen.

Ontspannen relatie

Een ontspannen, open relatie zorgt ervoor dat Evi en Fleur dingen op hun eigen manier durven te doen. Dat ze dingen mooi of niet mooi durven vinden. Ouders kunnen het goede voorbeeld geven, bijvoorbeeld door zelf dingen ook eens anders te doen, mits dit in het gezin haalbaar is.

Als het mogelijk is om ruimte te geven voor spontaniteit, zal dit de creativiteit van kinderen zeker bevorderen. Ouders hoeven niet alle vrije tijd in te vullen. Zichzelf leren vermaken prikkelt de creativiteit. Vernieuwing leidt ook tot creativiteit. Laat Evi en Fleur gerust meedenken over het veranderen van hun eigen kamer.

Verder is het goed om vooral te kijken naar de inzet van de kinderen. Die tekenwedstrijd hoeft Fleur echt niet te winnen. Als zij haar best op het werkstuk heeft gedaan, zijn haar ouders evengoed trots op haar.

Tips

• Laat kinderen zelf beslissen welke hobby ze willen.

• Help kinderen bij het beginnen aan een hobby en koop goede materialen.

• Zorg voor een uitdagende speel- en leeromgeving.

• Wees niet bang voor ‘troep’. Door het combineren van materiaal komen nieuwe oplossingen en creaties tot stand.

• Toon waardering voor wat het kind heeft gemaakt.

• Neem ideeën van het kind serieus en laat het kind erover vertellen.

• Vul niet alle tijd in, maar laat het kind zichzelf vermaken.

• Geef het kind de vrijheid in de manier van uiten. Fantasie mag.

• De lucht hoeft niet blauw te zijn en buiten de lijntjes kleuren mag.

• Prijs vooral de inzet van het kind, kijk naar het creatieve proces.

Wilt u reageren of hebt u vragen over opvoeding? Leg ze (anoniem) voor aan de pedagogen Mirjam Blom en Anja Helmink. Dat kan door de situatie en de (gezins)omstandigheden, liefst uitvoerig, te mailen naar: wijs@rd.nl of te sturen naar: RD, t.a.v. redactie Wijs, Postbus 670, 7300 AR Apeldoorn.

Top vijf van meest stimulerende materialen

Zeven op de tien moeders zijn het erover eens dat het aanbieden van creatief materiaal een positieve invloed heeft op de creativiteit van hun kinderen, zo blijkt uit een onderzoek onder 500 moeders. De top vijf van meest stimulerende materialen is:

• kleurpotloden, stiften en krijtjes

• glitter, lijm en tape

• stickers of puzzels

• schildergereedschappen zoals verven en kwasten

• deeg en klei.

Daarnaast noemen ouders in het onderzoek het maken van uitstapjes en het vertellen van verhalen als belangrijke bijdrage in het stimuleren van creativiteit. Ook buitenspelen en interactie met andere kinderen zijn daarbij van belang.