Tijdens de proeftijd kan iemand ontslagen worden zonder opgaaf van redenen, zonder dat er een ontslagprocedure gevoerd hoeft te worden en zonder dat er een geldige ontslaggrond aanwezig hoeft te zijn. Zomaar dus. Door de proeftijd heen komen betekent: „Ik kan blijven! Ik heb mijn baan binnen.”

De achtergrond van de proeftijd is eigenlijk simpel. Tijdens een sollicitatie wordt er veel informatie uitgewisseld: de werkgever heeft geprobeerd zich een zo goed mogelijk beeld te vormen van de competenties en vaardigheden van de sollicitant en van diens persoonlijkheid. Maar het echte werk moet nog beginnen. Pas als de benoemde medewerker daadwerkelijk bij het bedrijf aan de slag is, ontstaat het meest waarheidsgetrouwe beeld. En dat kan helaas nog weleens afwijken van het beeld dat de werkgever zich tijdens de sollicitatiegesprekken heeft gevormd.

Vandaar dat het arbeidsrecht de proeftijd kent. Voordat werkgever en werknemer voor een langere periode aan elkaar gebonden zijn, kunnen zij gedurende de proeftijd (als zij die afspreken) over en weer vaststellen of het plaatje past of niet. Komt de werkgever tot een negatief beeld, dan kan hij zonder veel plichtplegingen direct van de werknemer af.

Onzekere tijd

In wezen is de proeftijd voor de werknemer dus een onzekere tijd. Het is niet voor niets dat de Hoge Raad altijd heeft gesteld dat de proeftijd een beperkte duur moet hebben. In ons huidige recht is die bij een contract voor onbepaalde tijd beperkt tot maximaal twee maanden.

Momenteel ligt in Den Haag het wetsvoorstel ”Arbeidsmarkt in balans” op tafel, dat mede ten doel heeft de doorgeschoten flexibilisering van de arbeidsmarkt te keren door het voor werkgevers aantrekkelijker te maken om een vast contract aan te bieden. Een onderdeel van dit wetsvoorstel is het verlengen van de proeftijd naar maar liefst vijf maanden in het geval van een vast contract. De achtergrond: als werkgever en werknemer een proeftijd van vijf maanden afspreken, bouw je een dermate grote veiligheidsklep in voor de werkgever dat deze sneller een vast contract durft te geven.

Curieus

Ik vind dit persoonlijk een uitermate curieus voorstel. Denk u zich eens in: een proeftijd van maar liefst vijf maanden, dat betekent vijf maanden van onzekerheid, waarbinnen iemand op ieder moment te horen kan krijgen dat het direct is afgelopen. Zou u nog van baan durven te veranderen?

Ik denk dat dit juist heel erg remmend zal werken op de arbeidsmarkt. Daar komt bij: in situaties waarin de sollicitant erop staat dat er geen proeftijd wordt afgesproken en de werkgever hem of haar desalniettemin in vaste dienst neemt, is de mogelijkheid van een lange proeftijd kennelijk niet doorslaggevend.

Nog afgezien van de vraag of deze maatregelen echt zullen helpen bij het aanbieden van een vast contract, zou ik zeggen: doe recht aan het karakter van de proeftijd en houd deze beperkt tot twee maanden.

De auteur is coördinator arbeidsvoorwaardenbeleid bij de RMU. Reageren? sociaal@refdag.nl