De 60-jarige Irina Taboejeva loopt woensdag met een portret van haar gesneuvelde opa in de Moskouse optocht mee: het ”onsterfelijke regiment” is erg geliefd in Rusland. „Mijn grootvader was destijds veel jonger dan ik nu ben. Hij zat in een trein die werd gebombardeerd. Heel veel mensen lieten het leven in onze Grote Vvaderlandse Oorlog”, zegt Taboejeva.

De Dag van Overwinning in Rusland moet niet alleen de herinnering aan het eind van de Tweede Wereldoorlog levend houden. Het is ook een schreeuw om wereldwijde erkenning dat het de Sovjet-Unie was die de wereld van het nazisme bevrijdde en in die strijd een kleine 27 miljoen slachtoffers had te betreuren.

Jodenmoord

Het is opvallend dat de Israëlische premier Netanyahu ervoor heeft gekozen om het politieke schouwspel van de Russische president Poetin in Moskou bij te wonen. Daar zag hij het Russische wapentuig voorbijrijden, ook wapens die Israëls aartsvijand Iran dankzij Rusland tot zijn beschikking heeft. Netanyahu en Poetin hebben een ingewikkelde relatie. Israël ziet Iran als zijn grootste vijand; voor Rusland is Iran een bondgenoot in de strijd tegen het terrorisme in Syrië.

In het conflict in Syrië waren er momenten waarop de Israëlische en Russische belangen tegengesteld waren. Die zaken hadden gemakkelijk uit de hand kunnen lopen, zoals bij de Israëlische aanval op een Iraanse basis in Syrië in april. Moskou veroordeelde die en dat was de eerste keer dat het zich verzette tegen Israëlische aanvallen op Iraanse doelen.

Maar Rusland en Israël houden hun communicatielijnen open en kunnen goed met elkaar overweg. Waar de twee landen elkaar in kunnen vinden is het herdenken van de glorieuze overwinning van het Rode Leger op de nazi’s: beide volkeren betreurden een groot aantal doden als gevolg van deze oorlog.

Maria Zacharova, zegsvrouw van het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken, benadrukte onlangs hoe belangrijk het is dat de Sovjets de Holo-caust beëindigden: „Wij geloven dat dit soort gebeurtenissen een belangrijke boodschap meebrengt: ze helpen ons de objectieve herinnering aan het verleden te behouden, aan de tragedies van het Joodse volk en aan de bijdrage van het Rode Leger aan de strijd om de ‘doodsfabrieken’ –de concentratiekampen van de nazi’s– te stoppen.”

Patriottisme

In een tijd dat de spanningen tussen Rusland en het Westen zijn opgelopen en Rusland internationaal weinig erkenning krijgt, is het des te belangrijker voor Poetins imago om een grote speler op het internationale toneel op bezoek te krijgen tijdens een dergelijke parade. Netanyahu geeft daarmee enorme erkenning aan Poetin, iets waar Rusland hem zeker voor zal bedanken.

De Grote Vaderlandse Oorlog is een belangrijk onderdeel van de Russische nationaliteit, maar is ook voor de overheid van belang om steun onder het Russische volk te krijgen: „Het regime van Poetin zegt de directe opvolger te zijn van de regering die de glorieuze overwinningen van Rusland bewerkstelligde. De grootste daarvan was het verslaan van de nazi’s tijdens de Grote Vaderlandse Oorlog van 1941 tot 1945. Dat maakt het immuun voor kritiek”, zegt Andrej Kolesnikov van de denktank Carnegie Moskou.

Heldendom

Het grote aantal slachtoffers van de oorlog ligt erg gevoelig in Rusland en het ”onsterfelijke regiment” houdt de herinnering levend. Iemand die probeert om de heldendaden van de Sovjets in twijfel te trekken, kan een lading kritiek over zich heen krijgen. Niet voor niets promoot de overheid deze vorm van herinneren.

Het Westen waardeert de inzet van de Sovjet-Unie niet, vindt Maria Zacharova, die kritiek uit op landen uit de voormalige invloedssfeer van de Sovjet-Unie die oorlogsmonumenten weghalen. Landen als Polen, Tsjechië en Slowakije zien deze monumenten meer als symbool van onderdrukking. Het verwijderen ervan is onderdeel van een herschrijven van de geschiedenis, volgens Zacharova: „Het is in het bijzonder belangrijk om herinneringen te behouden in een atmosfeer waarin veel landen de geschiedenis proberen te vervalsen. Ze willen de gevolgen en oorzaken van de oorlog omdraaien en halen monumenten neer die degenen eren die hun leven gaven voor de overwinning op de nazi’s.”