Het eerste gedeelte van dit boek bevat een vereenvoudigde versie van zijn proefschrift. De auteur betoont zich hier inderdaad, zoals hij aangeeft in de ondertitel van zijn boek, een nuchtere exegeet die zorgvuldig naar de teksten luistert en weloverwogen conclusies trekt. De ”leer van de opname van de gemeente”, die gevolgd zou worden door de ”grote verdrukking”, heeft exegetisch gezien geen been om op te staan. Dat maakt dr. Visser opnieuw duidelijk.

Vervolgens kiest de auteur Israël als insteek, omdat er vanaf de Tweede Wereldoorlog veel aandacht is voor de plaats van het volk Israël in Gods toekomstplan. Hij bestrijdt de opvatting dat de stichting van de staat Israël in 1948 gezien moet worden als hét teken van het spoedig te verwachten volledige herstel van het volk Israël en van de komst van zijn Messias. Dr. Visser meent op basis van zijn bestudering van Mattheüs 24:1-14 en 24:32-35, en van Openbaring 20 en 22:20b, dat de Bijbelse fundering van deze verwachting ondeugdelijk is.

Openbaring

Het sterke punt van dit boek is dat het niet alleen veel gedegen exegetisch materiaal aanreikt, maar ook een heldere oriëntatie biedt op de verschillende visies die er in de kerken bestaan over onder meer de uitleg van Openbaring 20 (komt er al dan niet een duizendjarig rijk van vrede op aarde voor Christus’ wederkomst?) en vooral over de relatie tussen Israël en de wederkomst van Christus.

Over het algemeen worden deze visies eerlijk beschreven. Daarbij schroomt dr. Visser niet om stellig standpunten in te nemen. Wanneer hij een andere opvatting heeft dan degene die hij citeert, klinkt het meermaals gedecideerd dat deze het bij het verkeerde eind heeft. Het lijkt mij dat een iets bescheidener en voorzichtiger benadering in veel gevallen de voorkeur verdient, ook wanneer we nog zo goede argumenten aan onze kant menen te hebben.

Terecht verzet de auteur zich tegen allerlei speculaties, bijvoorbeeld in pogingen om de komst van de jongste dag min of meer te berekenen en zo een einddatum te prikken. Maar ik kan mij niet aan de indruk onttrekken dat hij daardoor van de weeromstuit te weinig betekenis hecht aan signalen van de eindtijd die ons bereiken, bijvoorbeeld wanneer we letten op de stroomversnelling in de vertaling en verspreiding van de Bijbel gedurende de laatste anderhalve eeuw. Of de toch wonderlijke weg van het volk van Israël door de diepte van de shoah heen naar de vestiging van de staat in 1948. Berekening is inderdaad niet aan de orde, maar nuchterheid dient wel te leiden tot verhoogde waakzaamheid.

Israël

Het langste hoofdstuk gaat over de plaats van Israël in de eindtijd. Dr. Visser wil afstand houden van vormen van de ”vervangingstheologie” waarin gesteld wordt dat er geen hoop meer is voor het volk van de Joden en dat nu de kerk, die voornamelijk uit de heidenen is voortgekomen, in Gods heilsplan definitief de plek van het volk Israël zou hebben ingenomen.

Anderzijds ziet hij geen Bijbelse grond voor de verwachting van een massale volksbekering van de Joden in de eindtijd. De landbelofte geldt volgen hem niet meer voor Israël, want voor het complete volk van God is de hele wereld nodig. Het koningschap op de troon van David krijgt geen vervulling meer in de geschiedenis, behalve dan in het koningschap van Jezus dat tot op de jongste dag in het teken staat van het kruis en van de verhulde glorie. Dat en niets anders is ”de hoop van Israël” (Handelingen 28:23). Hierover is uiteraard het laatst woord niet gesproken…

Paulus

Opmerkelijk is de wijze waarop dr. Visser zijn bespreking van de hoofdstukken 9-11 van de Romeinenbrief laat uitlopen op een quasi-interview met de apostel Paulus. Hij stelt dan vragen over de juiste uitleg van omstreden teksten en vervolgens geeft ”Paulus” aan hoe hij het in feite bedoeld heeft.

Dit lijkt mij een ongepaste manier van doen. In een open gesprek over de uitleg van teksten leggen exegeten hun argumenten op tafel zodat er over gediscussieerd kan worden. Dan ben je in gelijkwaardigheid samen op zoek naar het echte verstaan. Maar wanneer je de eigen opvatting letterlijk in de mond van de apostel legt, verhef je je boven de discussie en lijk je te vergeten dat ons kennen en profeteren slechts ten dele is. Deze benadering is naar mijn mening een misser in dit overigens in veel opzichten te waarderen boek.

Boekgegevens

Komt Jezus snel terug? Een nuchtere kijk op eindtijdverwachtingen, dr. Dirk Visser; uitg. Brevier, Kampen, 2018; ISBN 978 94 924 3302 2; 223 blz.; € 19,90.