”Lachend tachtig” heet de initiatiefnota die GroenLinks-Tweede Kamerlid Corinne Ellemeet maandag presenteerde in Den Haag. Ze somt daarin op wat nodig is om de zorg seniorproof te maken. Bijvoorbeeld een betere integratie van het werk van ziekenhuizen, huisartsen en welzijnsinstellingen. Ellemeet vindt ook dat de ouderenzorg te veel is geconcentreerd in de ziekenhuizen. Bloed prikken, nacontroles doen; het zijn allemaal verrichtingen die ook huisartsen en verpleegkundigen kunnen doen, desnoods bij de patiënt aan huis.

Ook het vooraf doorspreken van de voors en tegens van ingrijpende behandelingen, zoals operaties of chemokuren, kan veel grondiger. Ellemeet: „De arts en de oudere, kwetsbare patiënt moeten samen beslissen wat nog zinvol is. Veel richtlijnen rond operaties nemen helaas niet de 80-jarige met meerdere ziekten tegelijk als uitgangspunt. Dat deze groep het ziekenhuis na een operatie veel slechter uit kan komen dan hij erin gaat, wordt over het hoofd gezien.”

Risico

SGP-Kamerlid Kees van der Staaij waardeert het in beginsel positief dat Ellemeet in haar nota onder meer de thematiek van overbehandeling weer op de agenda zet. Hij verwijst naar een studie van christenartsen en -wetenschappers van vijf jaar geleden over hetzelfde onderwerp. „Daarin werd duidelijk gewezen op het risico dat overbehandeling schade toebrengt aan het welzijn van patiënten. Samen met andere partijen hebben wij daar destijds al Kamervragen over gesteld.”

Een praktische aanbeveling die destijds uit de studie kwam, was het aanstellen van geriaters die de medisch-specialistische zorg aan ouderen in ziekenhuizen zouden moet coördineren. „Deze nota lijkt mij een prima aanleiding voor het kabinet om te inventariseren hoe het daarmee staat”, vindt Van der Staaij.

Bijzonder hoogleraar christelijke wijsbegeerte Maarten Verkerk, een van de auteurs van de studie, noemt Ellemeets nota scherp en prudent. „Haar inzet is niet: Is het nog wel passend om ouderen te behandelen? Ze begint met de vraag: Welke niet-passende behandelingen kunnen we beter achterwege laten? Dit betreft allereerst een ethisch vraagstuk, dat vervolgens gepaard gaat met bijeffecten, waaronder ook financiële. Dat GroenLinks zich hier zo over uit, vind ik winst.”

Beddencapaciteit

De ouderenzorg in Nederland is goed en na het verschijnen van de eerdere studie zijn al de nodige verbeteringen in gang gezet, betoogt Verkerk. „Wel ben ik het eens met GroenLinks dat we nog meer kunnen doen om onnodige ziekenhuisopnames en behandelingen te voorkomen. Hopelijk slagen zorgverzekeraars en ziekenhuizen er samen in om overbodige beddencapaciteit af te bouwen. De ouderenzorg kan nog efficiënter en dichter bij de patiënt worden georganiseerd.”

De hoogleraar wil wel benadrukt hebben dat het ondersteunen van kwetsbare ouderen ook een taak is van gezinnen, families, maatschappelijke organisaties en kerken. „We kunnen het niet maken om te zeggen: Nederland vergrijst en de ziekenhuizen lossen het maar op.”

Van der Staaij waarschuwt dat medische afwegingen rond de zorg aan ouderen altijd maatwerk zijn en dat ook moeten blijven. „We moeten niet doorschieten in een te robuuste benadering waarbij opereren boven een bepaalde leeftijdsgrens of bij een bepaald ziektebeeld al op voorhand verdacht is. Als je lachend tachtig bent, zoals in de titel van de nota staat, moet de zorg goed zijn. Maar als je tachtig bent met een lach en een traan ook.”