Om maar met het heden te beginnen, breng ik graag de publicaties van Reformation Heritage Books onder de aandacht. Deze nauw met het Puritan Reformed Theological Seminary in Grand Rapids, Michigan, verbonden uitgeverij publiceert een imposante hoeveelheid boeken tegen aantrekkelijke prijzen.

Veel van die boeken hebben te maken met de geschiedenis van kerk en theologie, en dan gaat het vooral om werk met relevantie voor vandaag. De uitgave van het werk van de Engelse puritein William Perkins –in deze rubriek al eens besproken– is daar een heel goed voorbeeld van.

Graag wijs ik echter ook op een andere prestatie van deze uitgever, namelijk de vertaling van belangrijke theologische werken. Zo verscheen er een heel mooie vertaling van het traktaat over het heilig avondmaal dat Calvijns opvolger Theodore Beza in 1559 publiceerde. Dit niet zo bekende, maar inhoudelijk zeer waardevolle werk zet op heldere wijze de gereformeerde avondmaalsleer uiteen.

Een ander belangrijk werk dat door Reformation Heritage Books is uitgegeven is de vertaling van het invloedrijke werk van de Nederlandse theoloog Herman Witsius (1636-1708) over het verbond. Deze in 1677 in Leeuwarden in het Latijn verschenen studie zet op heldere wijze uiteen wat de Schrift over Gods verbond met mensen zegt. En dat biedt juist in tijden van geloofsindividualisme een heilzame correctie.

Het gaat hier weliswaar om een Engelse vertaling uit de negentiende eeuw, maar die is goed leesbaar en daarom heeft Reformation Heritage Books er goed aangedaan dit werk in een mooie editie en voor een schappelijke prijs opnieuw aan te bieden. Degelijk gereformeerde Nederlandse theologie doet het wereldwijd nog steeds uitstekend.

Opwekking

Ook Amerikaans is de beweging van de ”evangelicals”, hoewel die inhoudelijk teruggaat op Europese reformatoren en puriteinen. De mix van Europese bronnen en Amerikaanse stijl geven deze uit de Great Awakening (Grote Opwekking) opgekomen beweging echter een dynamiek die we volgens mij ook in Nederland goed kunnen gebruiken.

Die overtuiging wordt gesterkt door het boek ”The Spirit of Early Evangelicalism” van Bruce Hindmarsch, hoogleraar aan Regent College in Vancouver. Hij beschrijft hoe mensen zoals de gebroeders Wesley, George Whitefield en Jonathan Edwards in hun streven om het ware geloof te bevorderen ook cultuur, politiek en samenleving wilden beïnvloeden en in hoeverre dat ook gelukt is. Hindmarsch wijst op het feit dat het ging om jonge mannen die vanuit hun persoonlijke bekering en geloofservaring andere harten wilden bereiken. Tegelijk wilden ze dat het geloof vorm zou krijgen in de wereld en in de wetenschap. Een boeiend boek dat aantoont dat de oorspronkelijke evangelicals niet alleen maar oog hadden voor de verticale dimensie van het geloof en dat de beweging daarom ook vandaag weer relevant is.

Haast vanzelfsprekend is dat met name Jonathan Edwards (1703-1758) in Hindmarsch’ boek een centrale rol speelt omdat Edwards zich meer dan anderen bezighield met filosofische thema’s en daarmee impulsen gaf aan andere wetenschappers dan alleen theologen.

Voor Edwards is op dit moment veel belangstelling. Illustratie daarvan is de introductie tot zijn theologie die de Britse theologen Oliver Crisp en Kyle Strobel onlangs publiceerden. In acht hoofdstukken wordt het niet altijd gemakkelijke theologische en filosofische denken van Edwards helder beschreven. Edwards stimuleert het denken van de gelovige, en zeker dat van de theoloog, maar hij maakt tegelijk duidelijk dat stevig denken de boodschap van de Schrift niet hoeft te bedreigen maar juist breder toegankelijk kan maken.

Exegese

In toenemende mate komt ook de exegese uit Amerika; op het gebied van Bijbeluitleg gebeurt daar enorm veel. Met de afname van de kennis van het Duits maken bijvoorbeeld studenten theologie steeds minder gebruik van de bekende Duitse commentaren en dat is –helaas– aan preken soms goed te merken. Niet dat wat uit Amerika komt slecht is, maar het ontbreekt mijn inziens toch nogal eens aan de diepte en de grondigheid die bij zowel rooms-katholieke als protestantse Duitse uitleggers te vinden is.

Anderzijds is het theologische werk uit evangelical Amerika wel meer op de praktijk van het geloofsleven en op de beleving van het geloof gericht. Dat gaat terug op de al eerder genoemde Great Awakening in de vroege achttiende eeuw. Dat de Bijbeluitleg nogal exemplarisch gericht kan zijn, wordt duidelijk uit een van de artikelen in de bundel ”Great Awakenings”. Het gaat bij een dergelijke uitleg om het toepassen van Bijbelse opwekkingsvoorbeelden op eigen initiatieven daartoe. Zo’n uitleg kan enthousiasmeren, maar de vraag is of er helemaal recht wordt gedaan aan tekst en context. Gaat de toepassing soms niet wat al te snel? Of laat ik het zo zeggen: bij snel toepassen, past het altijd. Maar past het dan nog bij wat de tekst zegt?

Praktijk

Cotton Mather (1663-1728), de Amerikaanse apologeet van de gereformeerde orthodoxie die wel als wegbereider van de Great Awakening wordt gezien, blijft dicht bij de tekst maar heeft toch steeds weer de praktijk op het oog. De Duitse uitgever Mohr Siebeck en de Amerikaanse uitgever Baker geven zijn tiendelige Bijbelcommentaar opnieuw uit en daarvan verscheen onlangs het negende deel, waarin Romeinen tot Filemon wordt behandeld.

De combinatie van Europese ”Gründlichkeit” en Amerikaanse praktijkgerichte dynamiek zoals die bij Mather te vinden is zou ons in Nederland best goed kunnen doen als het gaat om de blijvende bezinning op hoe we preken, geloven en kerk zijn.

”A Clear and Simple Treatise on the Lord’s Supper”, Theodore Beza; uitg. Reformation Heritage Books, Grand Rapids; ISBN 978 1 60 17 8467 4; 248 blz.; $ 40,-; ”The Economy of the Covenants”, Herman Witsius; uitg. Reformation Heritage Books, Grand Rapids; ISBN 978 1 60 17 8095 9; 2 delen, 932 blz.; $ 50,-; ”The Spirit of Early Evangelicalism. True Religion in a Modern World”, D. Bruce Hindmarsch; Oxford University Press, Oxford; ISBN 978 0 19 061669 4; 354 blz.; £ 22,99; ”Jonathan Edwards. An Introduction to His Thought”, Oliver D. Crisp & Kyle C. Strobel; uitg. Eerdmans, Grand Rapids; ISBN 978 0 8028 7269 2; 232 blz.; $ 28,-; ”Great Awakenings. Historical Perspectives for Today”, David Horn & Gordon L. Isaac (red.); uitg. Hendrickson Publishers, Peabody; ISBN 978 1 61970 767 2; 190 blz.; £ 28,99; ”Biblia Americana”, Cotton Mather, deel 9: Romans-Philemon”, Robert E. Brown (red.); uitg. Mohr Siebeck, Tübingen; ISBN 978 3 16 155881 8; 754 blz.; € 129,-.