De eerste aanvraag van Turkije om lid te worden van de Europese Unie dateert uit 1959. Veel zaken in Turkije dienden drastisch verbeterd te worden. Van een volledig lidmaatschap van de Unie kon nog geen sprake zijn. Wel werd afgesproken dat er een intensievere samenwerking tussen Turkije en de Europese Unie op poten zou worden gezet. Ondertussen blijft Turkije wachten op het lidmaatschap van de Europese Unie. Al 150 jaar strijden de Turken voor erkenning en waardering. En al eeuwenlang is er sprake van politieke en militaire strubbelingen tussen Turkije en andere Europese lidstaten.

Prof. dr. E. J. Zürcher, hoogleraar Turkse taal en cultuur aan de Universiteit Leiden, stelt dat het lidmaatschap van de Europese Unie voor de Turken erg belangrijk is: „Al 150 jaar lang probeert Turkije een westers land te worden. De Turken zijn zich ervan bewust dat de weg naar een succesvolle staat alleen mogelijk is wanneer je hervormingen naar Europees voorbeeld doorvoert. De toetreding tot de EU lijkt een bekroning te zijn op de doorgevoerde hervormingen. Hierdoor kan Turkije zich definitief distantiëren van de andere landen in het Midden-Oosten. Met deze stap behoort Turkije echt tot de beschaafde wereld.”

Deze overstap naar de beschaafde wereld betekent echter niet dat Turkije nu pas geschiedenis gaat schrijven. Turkije heeft een zeer bewogen historie achter de rug. Die geschiedenis is sterk gevormd door de afwisselende haat-liefdeverhouding met de andere Europese mogendheden. Zürcher: „Een Turk is trots op zijn geschiedenis. Belangrijke momenten in de Turkse geschiedenis zijn de verovering van Constantinopel door de Turken in 1453, het tweede beleg van Wenen in 1683 en de stichting van de republiek onder Atatürk in 1923.”

Met de verovering van Constantinopel in 1453 door de Ottomaanse sultan Mehmed II kwam er een eind aan het Byzantijnse Rijk. Onder leiding van Mehmed II ”de Veroveraar” breidde het Ottomaanse Rijk zich enorm uit. Er was een stevig staatsapparaat ingesteld en ook beschikte het Ottomaanse Rijk over een sterk leger en voldoende financiën. De Ottomanen waren een geduchte tegenstander voor de Europese landen. Diverse keren vormden de Turkse legers een serieuze bedreiging voor de vrijheid van de West-Europeanen. „De bekende Duitse kerkhervormer Maarten Luther zag de oprukkende Turken („de vijand rukt vast aan met opgestoken vaan”) als een straf van God vanwege de ongelovigheid in Europa”, aldus Zürcher.

Tot grote opluchting van de West-Europeanen slaagden de Turken er niet in om Wenen in 1529 in te nemen. Volgens Zürcher betekent dit niet dat de Ottomanen militair de mindere waren: „De oorlogen eindigden weliswaar vaak in gelijkspel. Toch waren de Ottomanen sterker. Vanwege de enorme logistieke operaties die verbonden waren met veldslagen slaagden zij er echter niet in om Wenen in te nemen. De grenzen van het rijk waar de veldslagen werden geleverd lagen te ver van de hoofdstad Istanbul.”

De Ottomaanse expansie stagneert pas aan het einde van de 17e eeuw. Na de nederlaag tijdens het tweede beleg van Wenen in 1683 neemt de Ottomaanse invloed in Oost-Europa langzaam af. Ondertussen krijgen de andere Europese staten steeds meer macht. Er worden tal van uitvindingen gedaan en ook de zeereizen naar de ’nieuwe wereld’ dragen bij aan de groeiende invloed van andere grote Europese mogendheden.

Ook de West-Europese handel met Turkije neemt in de 17e eeuw sterk toe. Daarvan profiteren vooral de groepen die contact hebben met de Europeanen. Dat zijn voornamelijk de Grieken en de bemanningen van de handelsschepen. Deze bevolkingsgroepen verschillen niet alleen qua nationaliteit van de Turken. Ook hun christelijke achtergrond maakt hen tot buitenbeentjes. Zürcher: „Dit leidde soms tot heel vreemde situaties. Frankrijk, Groot-Brittannië of Rusland nemen plaatselijke christelijke handelaren in bescherming. Zo kan het gebeuren dat een Griek in Turkije Russisch ereburger wordt. Deze titel geeft de lokale christelijke handelaar bescherming van de Russische tsaar. Daarnaast zijn er nog vele andere voordelen aan verbonden. Duizenden handelaren betalen weinig of geen belasting. Zo ontstaat er feitelijk een koloniale situatie, waarbij honderdduizenden in Turkije woonachtige Grieken en anderen onderdaan zijn van een Europese staat en de Turken het bestuur over hen uit handen moet geven.”

Gedwongen door de omstandigheden worden in de 19e eeuw verschillende hervormingen doorgevoerd die van de ’zieke man van Europa’ weer een gerespecteerd en machtig land moeten maken. Frankrijk is daarbij voor de Turken het grote voorbeeld. In Oost-Europa had het Ottomaanse Rijk veel gebied moeten prijsgeven aan de daar levende volkeren die door het opkomend nationalisme een eigen staat wensten.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog blijft Turkije niet neutraal. Door een inschattingsfout kiest het voor het kamp van Duitsland en Oostenrijk-Hongarije. Dit heeft grote gevolgen. Het Ottomaanse Rijk ligt vrijwel geheel aan scherven. Slechts een klein rompstaatje in Midden-Anatolië blijft over.

Onder leiding van generaal Mustafa Kemal begint een groep militairen een bevrijdingsoorlog (1919-1923). Tegen de verwachtingen in verloopt deze strijd tegen de Grieken, Fransen en Britten zeer succesvol. Deze heroveringstocht maakt Kemal tot een gevierd man. In 1923 voert de ”vader van de Turken”, Mustafa Kemal Atatürk, de republiek in. „Atatürk geloofde in het moderne systeem. Het was zijn innerlijke overtuiging dat dat het beste was voor Turkije”, aldus Zürcher. „Nog steeds dient Atatürk als het nationale bindmiddel. Rondom Atatürk is een hele persoonscultus ontstaan. Tot op heden is hij niet weg te denken uit het Turkse straatbeeld. Zijn ideaal om van Turkije een moderne staat te maken, gaf hij onder andere vorm door een strikte scheiding tussen kerk en staat aan te brengen. Het Turkse streven om te worden erkend als een moderne, seculiere staat zal worden bevestigd bij toetreding van Turkije tot de Europese Unie.”