Burgerschap krijgt veel aandacht. Minister Slob wil zelfs een stelselmonitor invoeren waarmee in kaart wordt gebracht wat scholen aan burgerschapsonderwijs doen. Geen wonder dat dit thema actueel is in een wereld waarin rabiate botheid een eigenschap is waarmee je president van Amerika kunt worden.

Wel opvallend is dat Nederlandse leerlingen volgens internationaal onderzoek achterblijven in het ontwikkelen van burgerschapscompetenties. Nog erger: „Nederlands onderwijs glijdt af”, constateert de inspectie deze week. Het roept de vraag op hoe in een ‘gidsland’ als Nederland waar tevens onderwijsvernieuwing tot hogere kunst is verheven dit het eindresultaat kan zijn?

Juist deze week las ik ”Onversneden Onderwijs. C.S. Lewis over karaktervorming als diepere laag in het onderwijs” van de Britse hoogleraar Mark Pike. Lewis had een scherpe Bijbelse kijk op hoe een mens gevormd kan worden tot een verantwoorde burger. Daarbij waren ”kardinale deugden” voor hem: voorzichtigheid, matigheid, rechtvaardigheid en dapperheid – dapperheid in de zin van morele moed die noodzakelijk is om de andere deugden in de praktijk te brengen onder moeilijke omstandigheden.

Daarnaast legde hij de vinger bij een ingeschapen hoger besef van goed en kwaad. En daarmee verzette hij zich sterk tegen de subjectivistische opvatting dat ieder mens persoonlijk uitmaakt of iets goed of kwaad is. Al lezend komt het besef binnen hoe ver een aantal subjectivistische en individualistische onderwijsvisies in onze post-christelijke maatschappij af staat van de visie van Lewis. Onderwijs is niet vrijblijvend, normloos of ongeleid. Het is vormend vanuit een bepaald mensbeeld en vormend vanuit een ideaal hoe jongeren zich kunnen ontwikkelen tot waardevolle leden van de maatschappij.

Dat onderwijs beslaat een breder gebied dan scholen. Want die vorming heeft vooral ook buiten het lokaal plaats. Burgerschap leer je op school én thuis, in de klas én bij vrienden en in het gezin.

Verlangen is een sterke drijfveer voor die vorming. Dat vraagt om reflectie: hoe dragen wij allen persoonlijk bij aan de vorming van jongeren? Weten wij het verlangen over te brengen om de dingen te zoeken die boven zijn? Mensen wier burgerschap in de hemel is’ dankzij het bloed van de Heere Jezus Christus hebben een diepe inspiratiebron om een verantwoord burger op de aarde te zijn. Dat is leven op aarde met uitzicht op de hemel. Prachtig hoe Lewis dat diepe, drijvende verlangen woorden gaf in zijn Narnia-verhalen. Als in ”Het laatste gevecht” de grote Toekomst begint in het land van de geliefde Keizer, klinkt het: „Het schooljaar is om, de grote vakantie is begonnen. De droom is afgelopen, het is ochtend. Nu ben ik eindelijk thuis!”

Vreemdelingschap als basis voor goed burgerschap.