De aanvallen volgden daags nadat een Amerikaan en drie Afghanen waren omgekomen bij een grootscheeps grondoffensief dat de VS met hulp van Afghaanse troepen hadden ingezet. In totaal werden volgens een woordvoeder van het Amerikaanse ministerie van Defensie 270 bommen afgeworpen.

Een Amerikaanse defensiefunctionaris zei dat de grondaanval zaterdag was ingezet door een troepenmacht van 1500 Afghaanse anti-Taliban-strijders, in samenwerking met Amerikaanse commando’s en luchtlandingstroepen en een klein aantal Canadese militairen. Volgens Afghaanse functionarissen hebben de Taliban- en al-Qaida-strijders zonder grote moeite standgehouden.

Daarom zette de Amerikaanse luchtmacht bommen in die het effect hebben dat zuurstof wordt onttrokken aan de grotten waar de vijandige strijders zich plegen schuil te houden. Deze ”thermobarische” bommen zijn in december getest en de afgelopen maanden met spoed naar Afghanistan overgebracht.

De Amerikaanse vliegtuigen wierpen op de bewoonde hoogvlaktes bij het gebergte ook pamfletten af waarin de bevolking in de Pathaanse of de Dari-taal werd gewaarschuwd dat de dagen van de Taliban en al-Qaida geteld zijn en dat zij hen niet moeten helpen. „Staak uw verzet. Beëindig uw strijd. Anders is het afgelopen met u”, luidde de tekst. Bewoners werden aangespoord de coalitiestrijdkrachten in te lichten als zij strijders in het gebied ontwaarden.

De Afghaanse strijdkrachten braken het offensief zaterdag aan het begin van de middag af en trokken zich terug in het 30 kilometer noordelijker gelegen Gardez. Afghanen die in het ziekenhuis van Gardez herstelden van verwondingen vertelden dat de gecombineerde troepenmacht van twee kanten had aangevallen, waarbij de ene groep zich verplaatste met gehuurde open bestelwagens. De Amerikaan was omgekomen toen een van de pick-ups door een mortiergranaat werd geraakt. De grondtroepen kwamen onder vuur toen het autokonvooi over een kale vlakte op het gebergte afreed en daarbij een grote stofwolk veroorzaakte, zei Raza Khan, een van de gewonde Afghanen. „Je kunt niet alles doen in één operatie”, zei hij. „Dit is Afghanistan. Dit is een guerrillaoorlog.”

De Afghaanse bondgenoten droegen wollen mutsen waaraan van boven een stukje papier was vastgemaakt, om hen herkenbaar te maken voor Amerikaanse helikopters.

Ubaidullah Khan, een bewoner van de nabijgelegen Pakistaanse grensplaats Miran Shah, zei dat het offensief was ingezet nadat al-Qaida-leiders een aanbod tot overgave van plaatselijke Afghaanse leiders van de hand hadden gewezen. Pakistan heeft de grens ter plaatse afgesloten en extra legereenheden en leden van de plaatselijke Khasadar-militie ingezet om eventuele vluchtelingen tegen te houden.

De bergen rond Gardez werden al tijdens de Sovjet-bezetting door Afghaanse strijders als schuilplaats gebruikt. De Taliban- en al-Qaida-strijders die zich er nu ophouden, zouden onder leiding staan van de voormalige Taliban-commandant Saif Rahman.

Het is overigens onwaarschijnlijk dat terroristenleider Bin Laden en ex-Taliban-voorman mullah Omar zich in het gebied bevinden waar nu strijd wordt geleverd. Dit zeggen plaatselijke commandanten. Beiden zouden wel in leven zijn. In drie Zuid-Afghaanse grensplaatsen verschenen zondag op straat affiches met foto’s van Bin Laden en Omar met begeleidene lovende teksten. Wie de biljetten had verspreid, is niet bekend. De politie heeft de posters weggehaald en vernietigd.

De Afghaanse krijgsheer Gulbuddin Hekmatyar is zaterdag teruggekeerd in Afghanistan. Hij zou van plan zijn geweest samen met acht bondgenoten naar Irak te gaan, maar werd daar niet toegelaten, zo meldde een Afghaanse zegsman aan het Franse persbureau AFP.

Hekmatyar bevindt zich volgens die bron in de westelijke provincie Herat. Of hij daar blijft, is nog niet bekend. Hekmatyar had dinsdag Iran verlaten met onbekende bestemming. De leider van de Hizb-i-Islami had al eerder van de Iraanse regering te horen gekregen dat hij het land moest verlaten. Alle kantoren van de partij werden na die aankondiging gesloten. Hekmatyar woonde al enkele jaren in Teheran. Hij verzet zich tegen de nieuwe machthebbers in Kabul.

De Afghaanse interim-leider Karzai bracht vorige week een bezoek aan Iran. Hij zei toen Hekmatyar te zullen vervolgen als deze zou terugkeren naar zijn vaderland.

De Pathaan Hekmatyar was tijdens de Sovjet-bezetting van Afghanistan in de jaren ’80 een belangrijk verzetsleider. Zijn positie werd vooral versterkt omdat hij de favoriet was van Pakistan. De andere verzetsleiders waren weinig te spreken over hem, vooral omdat hij zijn eigen positie ten koste van anderen probeerde te versterken.

Na het vertrek van de Sovjets vocht hij tegen de andere Afghaanse facties. Toen de strengfundamentalistische Taliban in 1996 de Afghaanse hoofdstad Kabul innamen, vertrok Hekmatyar naar Iran.